Thời phải ‘tự lực cánh sinh’

Làn sóng cắt giảm nhân sự tại các startup trên thế giới đang lan rộng khi kinh tế biến động, nhà đầu tư hoang mang và thận trọng hơn trong việc rót vốn vào các công ty khởi nghiệp. CB Insights dự báo nguồn vốn huy động được từ các quỹ đầu tư mạo hiểm ở châu Á sẽ giảm 31% trong quý 4 cho đến nửa đầu năm 2022.

“Mùa đông” startup đang đến và được dự báo sẽ kéo dài ít nhất 2 năm. Trong khi nguồn vốn được xem là dòng máu của startup cạn kiệt, dòng vốn mới không còn dồi dào như trước, theo bà Lê Hàn Tuệ Lâm, Giám đốc đại diện của Quỹ Nextrans tại Việt Nam, startup đang đứng trước 2 sự lựa chọn: một là dùng nguồn lực tự thân thì doanh nghiệp sẽ giảm bớt gánh nặng, hai là dùng đòn bẩy tài chính (gồm gọi vốn và vay) thì doanh nghiệp sẽ khó chồng khó khi phải chịu mức lãi cao trong bối cảnh khủng hoảng.

Do đó, theo vị “cá mập” này, thị trường khủng hoảng cũng là cơ hội để startup phải quay trở về các hoạt động kinh doanh cốt lõi để thu hút khách hàng, tìm kiếm lợi nhuận từ mô hình kinh doanh của mình thay vì tìm kiếm nguồn vốn mạo hiểm để tăng trưởng nhanh như trước.

Đồng tình với quan điểm giai đoạn khủng hoảng là cách để startup tìm cách dựa vào chính mình thay vì nguồn vốn mạo hiểm, bà Hoàng Thị Kim Dung, chuyên viên đầu tư tại Việt Nam của Quỹ đầu tư Genesia Ventures có nhắc đến những bài học quan trọng về việc tăng ROL - “hiệu suất may mắn” cho startup.

Cụ thể, theo nghiên cứu của Jim Collins trong cuốn sách “Great by Choice” (Tạm dịch: Vĩ đại do lựa chọn) chỉ ra rằng, các công ty vĩ đại hiện nay là do tạo ra được nhiều hiệu suất may mắn (ROL) hơn. Để tăng ROL, startup phải luôn có sự chuẩn bị.

Điển hình như trường hợp của BuyMed, hiện là nền tảng kết nối 16.000 nhà thuốc tại Việt Nam, đã đối phó với việc đứt gãy chuỗi cung ứng thuốc và vật tư trong đại dịch bằng cách tự phát triển đội ngũ vận chuyển đơn hàng của mình, thay vì phụ thuộc vào đối tác vận chuyển thứ ba. Nhờ liên tục tối ưu vận hành, BuyMed vừa chủ động trong vận đơn, vừa tối ưu được 10-15% chi phí so với việc thuê ngoài.

“Các startup, trong mọi bối cảnh, cần chuẩn bị nguồn lực tài chính, đội ngũ nhân lực và nền tảng công nghệ cần thiết, liên tục đánh giá tình hình và luôn để mắt đến bất kỳ thay đổi tiềm năng nào ở phía trước, để đến khi những sự kiện may mắn ập đến, thì họ luôn ở thế sẵn sàng đón lấy.

Bên cạnh đó, startup cũng cần phải chuẩn bị cho cả những thách thức, những gì mình không thể kiểm soát hoặc dự đoán, và chuẩn bị đủ nguồn lực, đủ mạnh mẽ để biến nguy thành cơ, tối ưu hiệu suất may mắn để thành công”, bà Kim Dung cho hay.

Cơ hội luôn còn

“Khẩu vị” của các nhà đầu tư thay đổi cũng mở ra những cơ hội mới cho startup thật sự chất lượng khi họ không còn phải đau đầu cạnh tranh với những startup tăng trưởng nhanh trên bề nổi.

Như trong thương vụ rót 2,4 triệu USD vòng Pre-Series A cho startup Azota (nền tảng công nghệ giáo dục cho phép giáo viên tạo và chấm điểm các bài thi trực tuyến), bà Lê Hoàng Uyên Vy, CEO Quỹ đầu tư Do Ventures cho biết, bà ấn tượng với startup này vì dù ở giai đoạn sớm nhưng Azota đã sớm đầu tư vào data (dữ liệu) và ra quyết định xây dựng/cải tiến sản phẩm dựa vào data, điều mà rất ít startup làm được.

“Tôi rất ngạc nhiên khi biết COO của Azota đã tỉ mỉ gọi điện thoại nói chuyện với từng giáo viên để hiểu nhu cầu thực sự và lắng nghe những góp ý từ họ sau khi dùng sản phẩm.

Tôi nghĩ chính tư duy data-driven kết hợp với sự đề cao chất lượng sản phẩm đã giúp Azota tạo ra một sản phẩm được các thầy cô cả nước đón nhận. Hầu hết các giáo viên hiện đang sử dụng Azota đều do biết đến qua kênh referral (giới thiệu).

Có một chuyện vui là ở một ngôi trường, sau khi có một giáo viên sử dụng Azota và thích thú giới thiệu cho đồng nghiệp, ban giám hiệu đã lập tức họp cả trường lại để làm hướng dẫn cách sử dụng Azota. Thầy hiệu trưởng sau đó còn viết thư tay gửi tới cảm ơn team Azota”, bà Uyên Vy chia sẻ.

Cũng trong nửa đầu năm, hàng loạt startup Việt Nam vẫn tiếp tục nhận được nguồn vốn “khủng”, bất chấp dòng vốn đầu tư mạo hiểm ảm đạm. Đơn cử như Sky Mavis (150 triệu USD), Con Cưng (90 triệu USD), OnPoint (50 triệu USD), Entobel (30 triệu USD), Finhay (25 triệu USD), Jio Health (20 triệu USD), Timo (20 triệu USD), POC Pharma (10,3 triệu USD), Mio (8 triệu USD), OpenCommerce Group (7 triệu USD)…

Như vậy có thể thấy, trong “nguy” luôn có “cơ” và Việt Nam vẫn được đánh giá là ngôi sao đang lên của châu Á, do đó vẫn là điểm sáng thu hút dòng vốn đầu tư mạo hiểm. Điều quan trọng nhất là startup trong mọi hoàn cảnh cần có sự chuẩn bị chu đáo và nắm bắt được cơ hội.