“Cá lớn” mắc nghẹn

Mới đây, việc Telio đã phải ngừng hoạt động do không thể huy động thêm vốn hoặc tìm được đối tác mua lại đã dẫn đến việc hàng tỷ USD của các “cá mập” rót vào trước đó “bốc hơi”.

Cụ thể, startup thương mại điện tử B2B kết nối các cửa hàng bán lẻ nhỏ với các thương hiệu và nhà bán buôn đã huy động được khoảng 52,5 triệu USD từ các nhà đầu tư lớn như Tiger Global, Granite Asia, Peak XV và VNG. Trong đó, VNG đã rót khoảng 500 tỷ đồng (tương đương 22 triệu USD) vào Telio. 

Công ty Cổ phần VNG, được biết đến như một "kỳ lân" công nghệ hàng đầu Việt Nam, đã thực hiện nhiều khoản đầu tư chiến lược vào các startup tiềm năng nhằm mở rộng hệ sinh thái kinh doanh. Nhưng ngoài việc mất toàn bộ khoản đầu tư 500 tỷ đồng vào Telio, những thương vụ khác của “kỳ lân” Việt cũng không thuận lợi.

Tiki, một sàn thương mại điện tử lớn tại Việt Nam, đã nhận được khoản đầu tư 510 tỷ đồng từ VNG. Tuy nhiên, từ quý I/2019, giá trị khoản đầu tư này đã giảm về 0 do Tiki liên tục báo lỗ trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt với các đối thủ như Shopee và Lazada.

Đến ngày 28/10/2024, VNG đã rút hai đại diện khỏi Ban Giám đốc của Tiki Global và không còn coi đây là công ty liên kết. Mặc dù vậy, VNG vẫn giữ 14,61% cổ phần tại Tiki Global nhưng không tham gia vào việc điều hành hay phát triển công ty này.

Ngoài các công ty trong nước, “kỳ lân” Việt còn đầu tư vào 6 công ty nước ngoài, nhưng đều thua lỗi. Với Rocketeer và Beijing Youtu, VNG đã đầu tư lần lượt 33 tỷ đồng và 35 tỷ đồng vào 2 công ty này, nhưng toàn bộ số vốn đã bị mất.

VNG đầu tư 143 tỷ đồng vào Ecotruck, nhưng đã ghi nhận lỗ 42 tỷ đồng, giảm giá trị khoản đầu tư xuống còn 101 tỷ đồng. Với Funding Asia, khoản đầu tư 512 tỷ đồng của VNG đã lỗ 69 tỷ đồng, giảm giá trị khoản đầu tư xuống còn 443 tỷ đồng.

Khoản đầu tư 104 tỷ đồng vào OCG đã giảm giá trị xuống còn 98 tỷ đồng, ghi nhận lỗ 6 tỷ đồng. Ở Wild Games, VNG đã trích lập dự phòng toàn bộ số vốn 47 tỷ đồng cho công ty này, đồng nghĩa với việc khoản đầu tư này có nguy cơ mất hoàn toàn.

Chiến lược “nuốt cá bé” cần được xem xét

VNG từng được xem là một trong những công ty công nghệ thành công nhất Việt Nam, với nguồn doanh thu vững chắc từ mảng game online. Tuy nhiên, công ty đã áp dụng chiến lược mở rộng mạnh mẽ bằng cách đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác, từ thương mại điện tử, logistics đến fintech và AI. 

Chiến lược của VNG có thể được mô tả là "đốt tiền để chiếm lĩnh thị trường", tương tự như cách các startup công nghệ lớn trên thế giới như Uber hay Grab đã làm. 

Cụ thể, “kỳ lân” này liên tục đầu tư vào các startup như Tiki, Telio, Ecotruck, Funding Asia…, bất chấp các công ty này chưa có mô hình kinh doanh sinh lời rõ ràng. Thay vì đòi hỏi lợi nhuận ngay lập tức, VNG sẵn sàng chịu lỗ để giúp các công ty này phát triển, kỳ vọng vào lợi nhuận dài hạn. VNG cũng đầu tư lớn vào AI, dịch vụ điện toán đám mây và nền tảng Zalo Pay, dù chưa mang lại lợi nhuận đáng kể.

Mặc dù chiến lược này giúp VNG mở rộng quy mô nhanh chóng, nhưng nó cũng để lại nhiều hệ quả nặng nề. Từ 2021 đến nay, VNG liên tục thua lỗ. 

Theo báo cáo tài chính quý 4/2024, CTCP VNG (mã chứng khoán VNZ), đạt 9.505 tỷ đồng doanh thu thuần, tăng 25% YoY. Do chi phí và phần lỗ trong công ty liên kết lớn nên công ty lỗ sau thuế 1.018 tỷ đồng, đánh dấu năm thứ ba liên tiếp lỗ hàng nghìn tỷ đồng. Trước đó, VNG lỗ 2.317 tỷ đồng trong năm 2023 và 1.534 tỷ đồng trong năm 2022.

Thực tế đã cho thấy một công ty công nghệ muốn phát triển bền vững cần vừa mở rộng thị trường vừa đảm bảo dòng tiền dương. Ví dụ Apple không ngừng ra mắt sản phẩm mới như iPhone, MacBook, Apple Watch và mở rộng dịch vụ như Apple Music, iCloud, App Store. Tuy vậy, “nhà Táo” luôn có chiến lược giá hợp lý, tối ưu chi phí sản xuất và duy trì biên lợi nhuận cao (~40%). Do đó, công ty luôn có lợi nhuận ròng hàng năm, giúp duy trì sự bền vững.

Ngược lại, một startup khác là WeWork từng là một startup đầy tiềm năng trong lĩnh vực không gian làm việc chung, nhưng việc mở rộng ồ ạt, thuê hàng loạt văn phòng trên toàn cầu, đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng mà không có chiến lược sinh lời rõ ràng, chi phí vận hành quá lớn, trong khi doanh thu không đủ bù đắp. Kết quả là công ty liên tục thua lỗ và gần như phá sản vào năm 2023. 

Với VNG, các khoản đầu tư vào các công ty liên kết gần đây đã không mang lại kết quả như mong đợi cho thấy những thách thức mà VNG phải đối mặt trong chiến lược mở rộng và đa dạng hóa lĩnh vực kinh doanh. Điều này đặt ra câu hỏi về việc đánh giá rủi ro và quản lý danh mục đầu tư của công ty. 

Để cải thiện hiệu quả đầu tư trong tương lai, VNG cần xem xét lại quy trình thẩm định, đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố thị trường, mô hình kinh doanh và khả năng sinh lời của các dự án trước khi quyết định đầu tư. Ngoài ra, việc theo dõi sát sao và hỗ trợ các công ty trong danh mục đầu tư cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của các khoản đầu tư.