Thời điểm tốt cho startup ESG

Theo Statista, quy mô thị trường Công nghệ và Phát triển bền vững toàn cầu có giá trị 16,5 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 62 tỷ đô la vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng bình quân dự kiến khoảng 20,8% từ năm 2024 đến năm 2030.

Các công ty khởi nghiệp ESG thường dựa trên khoa học hoặc nghiên cứu. Ví dụ, họ có thể sử dụng công nghệ để giảm phát thải bằng cách tái chế rác thải nhựa, thu gom khí thải CO2, hay giảm sự nóng lên của trái đất bằng việc sản xuất năng lượng sạch hay các giải pháp tiết kiệm năng lượng...

Ở Việt Nam, làn sóng khởi nghiệp ESG bắt đầu lan tỏa ra nhiều lĩnh vực như năng lượng tái tạo, quản lý nước thải, xây dựng, công nghệ khí hậu và lưu trữ carbon, phân tích dữ liệu môi trường, tái chế.... Thị trường cũng bắt đầu xuất hiện nhiều tay chơi cả lớn lẫn bé, cả trong nước và ngoài nước. Họ đã thu hút nhiều “cá mập” với những thương vụ rót vốn nổi bật.

Theo thống kê của VinVentures, ngành ESG cho thấy xu hướng ổn định, với tổng giá trị giao dịch ở mức 6 giao dịch, tổng giá trị khoảng 17,5 triệu USD vào năm 2023 và tăng lên 8 giao dịch, tổng giá trị 16,8 triệu USD vào năm 2024.

Tuy nhiên, sự nổi bật của lĩnh vực này đã tăng nhẹ, với thị phần của nó trong tổng giá trị giao dịch tăng lên từ 4% lên 5,34%, cho thấy sự quan tâm bền vững của nhà đầu tư vào các dự án tập trung vào ESG.

Trong năm qua, Nami Energy, một công ty khởi nghiệp chuyên về năng lượng tái tạo, nổi lên như một đối thủ đáng chú ý nhất. Công ty này huy động tới 10 triệu USD từ Clime Capital trong vòng Series-A. Tiếp theo là Dat Bike, công ty xe máy điện tiếp tục thành công trong việc huy động 4 triệu USD từ InfraCo Asia, sau khi huy động được 13,3 triệu USD vào năm 2022.

EBOOST với hệ thống trạm sạc thông minh cho xe điện hay PVA PRO với công nghệ sản xuất túi polymer phân hủy sinh học cũng gọi được những nguồn vốn đầu tư vòng Hạt giống.

Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với các nguyên tắc ESG tại COP26, Công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế. Những cam kết này đang được cụ thể hóa bằng chính sách như Luật Bảo vệ môi trường, Chương trình Chuyển đổi xanh 2024... Khi ESG được các nhà chính sách cụ thể hóa bằng quy định pháp luật, thì đó là thời điểm tốt cho các công ty khởi nghiệp ESG.

Cạnh tranh dần gay gắt

Mặc dù có sự mở đường từ chính sách, nhưng quãng đường để chính sách, quy định thẩm thấu vào thị trường cũng sẽ mất một khoảng thời gian.

Theo Raise Partners, ESG đã thành một yếu tố cốt lõi của hoạt động kinh doanh, khuôn khổ pháp lý và tiêu chí đầu tư. Nhiều công ty niêm yết của Việt Nam cam kết thực hiện ESG, tập trung vào năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, việc triển khai không đạt được kỳ vọng. Báo cáo đánh giá thực hành ESG năm 2024 cho thấy 39% trong số 1.019 doanh nghiệp Việt Nam không biết về ESG và 62% không hiểu các quy định liên quan. Các rào cản bao gồm thông tin hạn chế, đào tạo không đầy đủ và hành động không rõ ràng của chính phủ.

Với tỷ lệ áp dụng tiêu chuẩn ESG của các khách hàng thấp như vậy, các startup trong lĩnh vực này này buộc phải đầu tư mạnh vào khảo sát, nghiên cứu thị trường và đặc biệt là giáo dục khách hàng. Tập trung nâng cao nhận thức khách hàng cũng là cách GSM - công ty gọi xe điện của tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã thực hiện khi mới bước vào thị trường.

Khởi nghiệp ESG tại Việt Nam vì thế cũng mới đang trong giai đoạn đầu, với tương đối ít công ty. Mỗi phân khúc của thị trường chỉ xuất hiện vài cái tên nổi bật. Ví dụ phân khúc công nghệ khí hậu và lưu trữ carbon có Planetzero.earth; Nuoa; phân khúc xử lý nước thải có Aquatech Vietnam và Ecotech, phân khúc tái chế có Wasteless, Greean Connect... 

Chưa kể, các công ty khởi nghiệp ESG đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các tập đoàn lớn và công ty quốc tế mới tham gia. Ví dụ trong phân khúc xe điện, VinFast dẫn đầu thị trường xe điện của Việt Nam và là đối thủ khó nhằn với các công ty khởi nghiệp cùng lĩnh vực như Dat Bike và Selex Motors. Ngoài ra còn sự cạnh tranh từ những gã khổng lồ nước ngoài như Toyota và BYD.

Để cạnh tranh với những ông lớn này đòi hỏi các công ty khởi nghiệp cũng phải tăng đầu tư vào sản xuất và R&D (nghiên cứu và phát triển). Nhưng đây lại là hạn chế của các startup.

Bên cạnh đó, các công ty khởi nghiệp ESG phần lớn dùng công nghệ mới để giải quyết vấn đề môi trường, xã hội, quản trị. Việc đầu tư cho công nghệ tốn kém, cả về chi phí vận hành và nguồn nhân lực. Do đó, startup cần thời gian để chứng minh sự hiệu quả của công nghệ và giải pháp. Họ cần sự hỗ trợ rất lớn từ các nhà đầu tư để phát triển.