Trên thế giới, công nghệ nông nghiệp và thực phẩm (Agtech và Foodtech) là một lĩnh vực tiềm năng. Bởi ngành nông nghiệp toàn cầu phải đối mặt với vô số thách thức như biến đổi khí hậu, gián đoạn chuỗi cung ứng, chiến tranh…, đe dọa an ninh lương thực… buộc phải ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Agtech và Foodtech trên thế giới vì thế cũng có doanh thu khủng, lần lượt là 19,5 tỷ USD và 233 tỷ USD năm 2019 và được dự báo sẽ tăng lên 46 tỷ USD và 385 tỷ USD vào năm 2030 (theo growthmarketreports.com và sphericalinsights.com).

Các khoản đầu tư vào lĩnh vực công nghệ nông nghiệp và thực phẩm trên thế giới đã tăng với tốc độ ấn tượng. Năm 2021, huy động được hơn 51 tỷ USD, với 3155 thương vụ, tăng gấp đôi về giá trị thương vụ so với năm trước đó, theo Agfunder.

Tại thị trường Việt Nam, trong 15 lĩnh vực được đầu tư nhiều nhất trong 10 năm qua ở Việt Nam, vẫn chưa xuất hiện nhiều thương vụ trong lĩnh vực nông nghiệp.

Mặc dù vẫn chưa có thống kê chính thức nào về quy mô toàn bộ thị trường Agtech và Foodtech Việt Nam. Nhưng tiềm năng của lĩnh vực này chủ yếu thuộc về các phân khúc nổi bật như giao đồ ăn, thương mại điện tử trong lĩnh vực F&B.

Năm ngoái, công ty chế biến thức ăn chăn nuôi từ côn trùng Entobel nhận khoản đầu tư 30 triệu USD. Đây cũng là startup hiếm hoi trong lĩnh vực công nghệ thực phẩm nhận được deal khủng. Mặc dù đặt trụ sở tại Việt Nam nhưng đội ngũ nhà sáng lập của Entobel là 2 người Bỉ, kết quả nghiên cứu cũng được thực hiện ở nước ngoài. 

Nói về thực trạng công nghệ nông nghiệp, TS Trần Quý, Viện trưởng Viện phát triển kinh tế số Việt Nam thừa nhận thị trường vẫn chủ yếu là các giải pháp của nước ngoài. Hiện nhiều startup Việt Nam đã ứng dụng công nghệ mới như AI (trí tuệ nhân tạo), IoT (internet vạn vật) hay tự động hóa…, vào nông nghiệp nhưng quy mô còn nhỏ lẻ, manh mún.

Về phần startup, ông Đặng Dương Minh Hoàng, Giám đốc Nông trại Thiên Nông Bình Phước, Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp số Bình Phước, Chủ nhiệm Mạng lưới Lương Định Của toàn quốc, cho biết, các công ty nông nghiệp thường gặp khó khăn khi làm việc với người lao động phổ thông, đặc biệt với những đồng bào dân tộc thiểu số. Mặc dù đã có nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong các tập đoàn đa quốc gia, nhưng chính bản thân ông Hoàng cũng phải mất rất nhiều thời gian mới có thể hòa nhập với những người nông dân.

“Cách điều hành ở các tập đoàn rất khác, họ áp dụng tiêu chuẩn như ISO, hay các tiêu chuẩn hữu cơ…để áp dụng trang trại xanh, sạch. Nhưng người lao động phổ thông, đôi khi phải hiểu họ, hiểu văn hóa bản địa của họ, tập tục của họ để làm sao cùng với họ tạo ra tinh thần win-win. Từ đó tôi có sáng kiến tạo ra sinh kế bền vững, cùng với họ đầu tư 50% vốn để hỗ trợ người nông dân nuôi bò, nuôi dê. 50% còn lại do người nông dân đóng góp, lúc này người nông dân cũng có nguồn thu từ nuôi bò, dê, công ty có nguồn phân bón ủ cho cây trồng trong trang trại, tạo thành mô hình tuần hoàn”, ông Hoàng cho biết.

Cũng theo vị này, dù áp dụng công nghệ số thì ngành nông nghiệp cũng gặp khó khăn về biến đổi khí hậu mà rất khó để giải quyết. Ví dụ năm nay, ở Bình Phước và một số tỉnh xuất hiện tình trạng mưa trái mùa, gây rụng bông cây ăn trái,cây công nghiệp hay sương muối làm khô bông, giảm năng suất cây trồng. Lúc này phải ứng dụng xe phun để rửa bông, làm sạch sương muối, giảm ảnh hưởng do hiệu ứng trái mùa gây ra, nhưng lại làm tăng chi phí sản xuất.

“Mô hình sản xuất nhỏ lẻ, kém hiệu quả, thiếu liên kết chuỗi giá trị luôn là một thực trạng nhức nhối của ngành nông nghiệp Việt Nam. Bên cạnh chúng ta chú trọng đầu tư chế biến sâu thì chuyển đổi số là nhiệm vụ cốt lõi cho tương lai của nền nông nghiệp”, ông Hoàng nhấn mạnh.

Còn với AgriDrone Việt Nam, startup chuyên sản xuất thiết bị bay đang áp dụng công nghệ cho hơn 30.000 hộ nông dân trên toàn quốc, cho biết khó khăn ban đầu là việc tuyển dụng nhân sự và đưa sản phẩm đến người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Văn Thiên Vũ, CEO AgriDrone Việt Nam thừa nhận bản thân mình là người “thuần kỹ sư”, nay đi bán hàng, mà lại bán hàng công nghệ cao cho bà con nông dân nên rất khó tạo sự tin tưởng.

“Khi mình mang sản phẩm đến với bà con, họ rất ngờ vực, cho rằng mấy đứa này mới học xong, không hiểu gì về nông nghiệp, đi thích dạy và nói chuyện trên trời. Điều này làm tôi có đôi lúc nản chí. Việc làm nông đang bị nhiều bạn trẻ chê là kém sang. Thanh niên thường lên phố, các khu công nghiệp dẫn đến nguồn nhân lực chất lượng cao cho các vùng nông nghiệp thiếu. Trong khi dư địa phát triển nông nghiệp nước nhà lớn, nhu cầu tuyển dụng cũng cao, như kĩ sư nông nghiệp, quản lý trang trại và nhân sự trong nhà máy sản xuất thành phẩm nông nghiệp…”, ông Vũ cho hay.