‘Chết’ vì quá nhiều tiền

Từng được coi là startup có giá trị nhất toàn cầu, vượt lên trên cả Airbnb, SpaceX và Stripe, WeWork nhanh chóng sụt giảm 75% sau khi được nhà đầu tư rót vốn.

Cụ thể, năm 2017, khi đang có nhiều tiền nhàn rỗi, SoftBank đã quyết định rót vốn vào WeWork, nâng giá trị startup này lên 20 tỷ USD. Khi nhận được tiền quá nhanh, quá nhiều nhưng không biết cách quản trị và giám sát chi tiêu, WeWork bắt đầu mở rộng danh mục đầu tư (thực phẩm, sản xuất bể tạo sóng…), ngoài bất động sản thương mại.

Cùng với đó là những hoạt động tài chính không minh bạch đến từ vị trí của CEO, khiến WeWork nhanh chóng ngã ngựa khi nộp đơn IPO vào năm 2019, khi các nhà đầu tư bắt đầu rà soát lại số liệu tài chính và đánh giá sự tăng trưởng của công ty. Sau đó, WeWork phải tiến hành cuộc “thay máu” lịch sử, kể từ vị trí CEO để tái cơ cấu và tiếp tục gọi vốn.

Định giá cao ngất ngưởng cũng là trường hợp của Missfresh, startup được coi là tiên phong trong lĩnh vực giao hàng tạp hóa tại Trung Quốc. Sau thương vụ IPO thành công trên sàn Nasdaq (Mỹ) năm ngoái, startup này đã được định giá 3 tỷ USD.

Đây không phải mức định giá quá cao với một kỳ lân, nhưng lại không phù hợp với một mô hình kinh doanh lợi nhuận thấp và đang gặp nhiều vấn đề. Điều này khiến Missfresh phải liên tục vác hồ sơ đi gọi vốn để đánh bóng tên tuổi.

Nhưng, những chiêu trò của Missfresh nhanh chóng bị lộ tẩy, các nhà đầu tư bắt đầu quay lưng và khởi kiện. Đến cuối tháng 6, Missfresh nợ các nhà đầu tư 2 tỷ nhân dân tệ (gần 290 triệu USD), trong khi công ty chỉ còn 2 triệu nhân dân tệ, buộc startup phải đóng cửa hoạt động kinh doanh vào cuối tháng 8 vừa qua.

Nhiều kỳ lân khác trên thế giới cũng được xem là thổi phồng như Peloton,Uber, Lyft khi được định giá quá cao so với kết quả kinh doanh ảm đạm. 

“Thổi giá” vốn là chiêu trò được nhiều startup thế giới sử dụng trước đại dịch, trong bối cảnh dòng vốn đầu tư mạo hiểm dồi dào, làn sóng khởi nghiệp công nghệ trên toàn cầu hừng hực cháy. Nhưng một trong những nguyên nhân để nhiều startup tự tin “thổi giá” cũng là do dòng tiền dễ dãi từ các nhà đầu tư.

Đơn cử như Tập đoàn đầu tư công nghệ SoftBank (Nhật Bản), một con “cá mập” được mệnh danh khá “liều” khi phóng tiền cho hàng trăm startup trên toàn cầu, giờ đây đã nhận trái đắng. Kết quả kinh doanh của SoftBank kết thúc quý 2 đang lỗ cao nhất trong lịch sử, khoảng 3,16 ngàn tỉ Yên (23,4 tỉ USD).

SoftBank hiện sở hữu danh mục đầu tư với hơn 300 cổ phiếu công nghệ, nhưng một loạt cổ phiếu công nghệ đã lao dốc khi các ngân hàng trung ương trên thế giới tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Giám đốc Quỹ đã thừa nhận nhiều thương vụ đầu tư của họ như “mê sảng” và đang phải trả giá.

Không còn những “mùa xuân” gọi vốn

Từ đầu năm đến nay, mặc dù thế giới đã bước ra khỏi đại dịch, nhưng hoạt động đầu tư mạo hiểm toàn cầu vẫn còn khá ảm đạm. Ngoài ra, bức tranh đầu tư cũng sẽ rất khác so với giai đoạn trước, khi dòng vốn đầu tư mạo hiểm sẽ thận trọng hơn.

Dòng vốn đầu tư mạo hiểm vào Đông Nam Á trong quý đầu năm nay đã giảm 7% so với cùng kì năm ngoái và giảm 31% so với quý cuối năm 2021, theo Tech Collective. Nguyên nhân là lạm phát toàn cầu có thể đẩy nhiều nền kinh tế rơi vào suy thoái, căng thẳng địa chính trị xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới cũng như biến đổi khí hậu khiến các quốc gia gây áp lực lên các công ty tác động không tốt tới môi trường.

Khe cửa cho dòng vốn đầu tư mạo hiểm bị thu hẹp khiến startup, những công ty duy trì sự sống từ vốn đầu tư, buộc phải cắt giảm nhân sự. Trong năm nay, khoảng 333 công ty khởi nghiệp trên thế giới đã sa thải tổng cộng 51.789 nhân viên trong, theo Layoffs.fyi.

Điều này đánh lên hồi chuông cảnh tỉnh cho các nhà sáng lập sẽ phải tập trung nhiều hơn vào việc quản trị doanh nghiệp, trong đó quan trọng nhất là quản trị dòng tiền.

Bên cạnh đó, nếu như giai đoạn trước, khi dòng vốn đầu tư mạo hiểm còn dồi dào, startup dễ dàng huy động vốn và sử dụng nguồn vốn để “đốt” nhằm nhanh chóng mở rộng quy mô hoạt động, truyền thông rầm rộ và tung ưu đãi để lôi kéo khách hàng; thì hiện nay, startup phải tự sống được khi chưa có tiền đầu tư hoặc nhà đầu tư thoái vốn. Để sống, startup phải lôi kéo và giữ chân khách hàng một cách thực chất hơn, bằng chính chất lượng cốt lõi của sản phẩm dịch vụ, thay vì những mã ưu đãi.

Nhưng, đây cũng là cơ hội để startup trưởng thành hơn, vì để tăng trưởng và tiến tới IPO, không thể chỉ dựa vào nguồn đầu tư theo giai đoạn, mà quan trọng nhất vẫn là nội lực của startup. Vì vậy, các chuyên gia vẫn kì vọng dù không còn những “mùa xuân” gọi vốn nhưng startup sẽ có mùa xuân tươi tốt hơn nhờ bộ rễ được cắm sâu hơn.