Cú bẻ lái của các ‘cá mập’

Nếu như trước đây, đầu tư tác động thường bị các nhà đầu tư xem như “gánh nặng” vì biên độ lợi nhuận thấp, do vừa phải đảm bảo sự sinh sôi của dòng tiền, vừa phải mang lại tác động dành cho xã hội, thì giờ đây, quan điểm này đã khác.

Cách đây 2 ngày, 100.000 USD cam kết tài trợ không hoàn lại dành cho các doanh nghiệp tạo tác động Việt Nam, đã chứng minh xu hướng này.

Khoản đầu tư hướng đến các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực: giảm thiểu rác thải; bảo vệ môi trường, làm sạch không khí, tái chế tài nguyên, năng lượng tái tạo, tuần hoàn… và các lĩnh vực công nghệ mới nổi như fintech, trang trại thông minh, VR/AR…, do Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tài trợ.

Đáng chú ý, trong chương trình này, ngoài sự tham gia của quỹ đầu tư tác động Impact Square và tổ chức phi chính phủ Merry Year International Hàn Quốc, có sự xuất hiện của quỹ đầu tư mạo hiểm Nextrans.

ADB Ventures hiện cũng đang dành khoản tài trợ 1 triệu USD dành cho startup Việt Nam có giải pháp công nghệ có thể tạo ra sự thay đổi tích cực liên quan đến biến đổi khí hậu, bình đẳng giới và phát triển bền vững.

Theo quỹ đầu tư này, startup sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi nguồn năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn năng lượng thay thế nhanh hơn so với công ty truyền thống, giúp quá trình xanh hóa ngành công nghiệp nhanh hơn.

Bởi lẽ, theo đánh giá của Mckinsey, châu Á là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu đến năm 2050. Vì vậy, rất cần có kế hoạch và giải pháp cấp thiết để ngăn chặn hậu quả của biến đổi khí hậu như nhiệt độ trung bình ngày càng tăng, thiên tai bão lụt, hạn hán, thiếu nguồn nước sạch…

ThinkZone Ventures, quỹ đầu tư nội địa có nguồn lực lớn nhất Việt Nam cũng cho biết đang chú ý nhiều hơn đến yếu tố xã hội trong các mô hình kinh doanh của startup, bên cạnh các mũi nhọn đầu tư về tài chính, giáo dục hay y tế.

“Một khía cạnh mới mà các quỹ đầu tư nội địa và khu vực đang rất chú trọng là đầu tư tác động. Chúng tôi luôn đặt ra câu hỏi, nếu đầu tư cho một mô hình, trong 10-20 năm tới, hệ sinh thái Việt Nam được gì và không đầu tư thì mất gì. Một nguồn lực rất lớn mà Việt Nam có thể khai phá là thế hệ sinh viên, người trẻ mới đi làm, họ nên có cơ hội được tiếp xúc nhiều hơn để hiểu về thị trường, các mô hình kinh doanh bền vững để tạo nên các team founder toàn diện, có thể thu hút nhiều nguồn vốn nội địa”, ông Phạm Quốc Dũng, Phụ trách kết nối đầu tư tại Quỹ đầu tư ThinkZone Ventures cho hay.

Cần những toan tính mới

Đầu tư tác động được xem là hướng đi mới cho dòng vốn đầu tư mạo hiểm hiện nay. Ước tính của GIIN về quy mô đầu tư tác động toàn cầu năm 2019 cho thấy, có khoảng 1.720 tổ chức tham gia đầu tư, với giá trị đầu tư khoảng 715 tỷ USD.

Con số này còn có thể cao hơn sau đại dịch khi nhiều startup mặc dù tăng trưởng thần tốc nhưng vẫn không chống chịu được trước dịch bệnh, thì các “cá mập” đã thận trọng hơn khi lựa chọn các khoản đầu tư. Cùng với đó, sau đại dịch, những bất ổn của thế giới ngày càng hiện rõ, xã hội chú trọng hơn đến những yếu tố mang tính bền vững thì “khẩu vị” đầu tư cũng hướng theo thị trường.

Mặc dù startup tạo tác động xã hội được chú ý nhiều hơn sau đại dịch, tuy nhiên, yếu tố cốt yếu để thu hút dòng vốn đầu tư mạo hiểm vẫn đến từ sức hấp dẫn từ chính mô hình kinh doanh. Bởi một mô hình kinh doanh đủ sức tạo tác động lớn thì mới có khả năng dẫn dắt, tạo sự thay đổi cho một ngành, một lĩnh vực. Đơn cử như sự ra đời và thành công của hãng xe điện Tesla đã góp phần thay đổi cục diện thị trường xe ô tô thế giới.

Ông Đặng Bảo Khánh, đại diện Quỹ đầu tư tạo tác động Planet Impact Capital, nhận định, nếu mô hình kinh doanh chứng minh được hiệu quả thì startup không cần phải đến “gõ cửa” các quỹ đầu tư mà thậm chí ngược lại, các quỹ phải cạnh tranh để giành startup. Còn nếu startup gặp nhiều quỹ nhưng không gọi được vốn thì phải suy nghĩ lại về mô hình kinh doanh của mình.

“Hiện đa phần các nhà đầu tư tác động vẫn kết hợp đầu tư tài chính và hoạt động hỗ trợ do startup còn thiếu quản lý chuyên nghiệp, chỉ mới tập trung vào sản phẩm, nghiên cứu, chưa tập trung vào kinh doanh. Vì vậy, các startup tạo tác động xã hội ở giai đoạn sớm thường rất khó khăn về vốn. Nhưng vốn chỉ là một phần, quan trọng nhất vẫn là chứng minh mô hình kinh doanh có hiệu quả”, ông Khánh cho hay.

Dẫu vậy, việc xã hội chú ý nhiều hơn đến mô hình bền vững cũng đặt các startup, quỹ đầu tư vào đường đua mới. Khi các “cá mập” vẫn đang tranh giành nhau những startup hấp dẫn nhưng khó xơi, thì việc một bộ phận tách đàn, chuyển hướng sang startup tạo tác động, tuy biên độ lợi nhuận không cao nhưng giảm thiểu rủi ro khi thế giới biến động.

Vì vậy, dưới góc độ các quỹ đầu tư, cần có một tầm nhìn dài hơi hơn, tầm 10-20 năm khi rót vốn cho startup này để thu lại không chỉ là tài chính mà là những tác động tốt hơn về môi trường, xã hội.