Khó giữ chân “kỳ lân”

Tài liệu Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2022 của VNG công bố mới đây đã cho thấy tham vọng IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) của ‘kỳ lân’ này vẫn chưa nguội lạnh.

Đáng tiếc, tham vọng này chưa thể thực hiện tại Việt Nam vì chưa có sàn niêm yết dành cho startup. Điều đó buộc VNG phải đưa ra đề xuất chuyển nhượng 16,9 triệu cổ phần (tương đương 47,359% vốn điều lệ) cho VNG Limited - một pháp nhân vừa được thành lập hồi tháng 4/2022, tại Cayman Islands.

Động thái này được cho là bước tạo đà để VNG có thể dễ dàng IPO – cột mốc mà mọi startup chạm ngưỡng “kỳ lân” đều hướng đến.

Năm ngoái, VNLIFE, thành viên trong câu lạc bộ kỳ lân Việt Nam, cũng đã cân nhắc việc IPO tại Mỹ thông qua cơ chế SPAC (công ty mua lại có mục đích đặc biệt).

Hay Tiki, startup gần chạm ngưỡng kỳ lân, trước đó đã chuyển nhượng cổ phiếu cho Tiki Global có trụ sở tại Singapore. Hiện Tiki Global đang nắm giữ 90,5% cổ phần Tiki.

Nhiều startup trong lĩnh vực công nghệ blockchain ở Việt Nam như “kỳ lân” Sky Mavis hay các startup có vốn hóa trên 100 triệu USD khác như KardiaChain, Kyber Network hay Tomochain đều đặt trụ sở tại Singapore để dễ bề hoạt động.

“Startup không làm được ở Việt Nam thì họ hoàn toàn có thể sang Singapore hoặc thị trường đã được nhà nước công nhận. Việc này sẽ thiệt thòi cho Chính phủ Việt Nam. Việc đầu tư startup nói chung và crypto (tiền mã hóa) nói riêng, nếu có chính sách bảo trợ và giữ chân các nhà đầu tư, startup thì chúng ta giải quyết được 2 việc: Nếu họ thành công, Chính phủ thu được thuế; nếu họ không thành công, chúng ta vẫn được công ăn việc làm, chuỗi cung ứng”, bà Thạch Lê Anh, CEO Quỹ đầu tư Vietnam Silicon Valley cho hay.

Cần 'reset' các chính sách hỗ trợ

Sau 5-6 năm hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp, kể từ 2016, không thể phủ nhận Việt Nam đã có nhiều chính sách hỗ trợ tích cực phát triển thị trường khởi nghiệp. Nhờ vậy, câu chuyện khởi nghiệp được nhắc đến từ thành thị đến nông thôn, từ các doanh nhân trẻ cho đến học sinh, sinh viên, từ nhà khoa học cho đến người lao động…

Tuy vậy, 5 năm cũng là cột mốc đánh dấu sự phát triển của thị trường khởi nghiệp và thị trường khởi nghiệp cũng đạt ngưỡng mới, cần chính sách mới, phù hợp hơn để hỗ trợ kịp thời. Bởi hiện tại Việt Nam đã có 3.800 startup, 217 quỹ/nhà đầu tư trong và ngoài nước đang hoạt động, 119 tổ chức ươm tạo cùng 138 trường đại học/cao đẳng có hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Số vốn startup Việt huy động năm 2021 đạt mức kỷ lục 1,5 tỷ USD.

Ông Phạm Quốc Dũng, Phụ trách kết nối đầu tư tại Quỹ đầu tư ThinkZone cho biết, các mô hình mới như fintech, do chưa có khung khổ pháp lý nên buộc nhiều startup phải hoạt động dưới các pháp nhân ở Singapore để hút vốn ngoại. Hay Luật đầu tư nước ngoài cũng cần cởi mở hơn để các quỹ đầu tư nội địa như ThinkZone có thể đầu tư cho startup Việt có pháp nhân ở nước ngoài.

Ngoài ra, theo bà Thạch Lê Anh, Nghị định 38 về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo (2018) ra đời dù chưa theo kịp thế giới nhưng đã giúp Việt Nam có thể thu hút các nguồn lực nước ngoài, cả về tài chính và chất xám. Tuy vậy, sau 5 năm lại là câu chuyện khác.

“Đối với startup có quy trình, sau 5 năm là cả một ngưỡng về vốn. Thị trường hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam cũng vậy, sau 5 năm nó đi sang một ngưỡng khác, tức nó không còn là phong trào nữa mà lên ngưỡng của đầu tư chuyên nghiệp, vừa chuyên nghiệp theo truyền thống, vừa chuyên nghiệp theo trend. Ví dụ giờ đầu tư crypto, nếu không đầu tư sẽ bỏ lỡ thị trường.

Nghị định 38 không đủ để cover được tình hình mới. Hay Luật hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (2017) chỉ có 1 chương dành cho startup. Tuy nhiên, startup liên quan đến việc đầu tư cho các ý tưởng đổi mới sáng tạo, còn doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) là doanh nghiệp hoạt động theo các mô hình truyền thống, nếu đội cho startup ‘cái mũ’ của SME thì khoogn phù hợp, làm gì còn ý tưởng mới”, bà Lê Anh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp cũng cần thay đổi cách làm. Tức không chỉ tạo phong trào mà cần chú ý đến việc hỗ trợ sâu cho startup về vốn, mạng lưới chuyên gia cố vấn hay cách kết hợp với các “ông lớn” để tạo thành một hệ sinh thái. Bởi số lượng startup ở Việt Nam tuy đông, nhưng startup thực tế có thể gọi vốn triệu USD chỉ đếm trên đầu ngón tay, vòng đời startup cũng rất ngắn. Vì vậy nếu không được hỗ trợ sâu, startup luôn trong cảnh “sớm nở tối tàn”.