Còn đâu thời hoàng kim

46% CEO ngành viễn thông không kỳ vọng công ty của họ sẽ tồn tại trong vòng một thập kỷ nữa, theo khảo sát của PwC. Sự thoái trào của ngành dịch vụ viễn thông ngày càng rõ rệt khi trong giai đoạn 2017-2021, mỗi năm, doanh thu trung bình trên một khách hàng (ARPU) của dịch vụ di động toàn cầu giảm 2,37% (theo Global Data).

“Cách đây 4 năm, người ta kỳ vọng 5G sẽ mang lại sự tăng trưởng ARPU của di động. Nhiều nhà mạng lớn Hàn Quốc như KT, SK, đã triển khai 5G rất sớm và rất thành công giai đoạn đầu, nhưng một thời gian ARPU chững lại, không xứng đáng với số tiền đầu tư cho hạ tầng. Đây là cảnh báo với cơ quan quản lý nhà nước và các công ty viễn thông toàn thế giới”, TS. Nguyễn Văn Yên, Thành viên HĐQT kiêm Trưởng ban Tài Chính – Chiến lược Tập đoàn VNPT, nhấn mạnh.

Cũng trong sự kiện World Mobile Brodadband & ICT Summit-Security World 2023, ngày 29/3, TS Nguyễn Trọng Đường, Vụ Phó Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông, cho biết viễn thông truyền thống đã cạn không gian tăng trưởng. Bởi hiện Bộ Thông tin và Truyền thông rất quyết liệt trong việc chặn các sim ảo. Vì vậy số lượng thuê bao sẽ về đúng giá trị thực, tức một người chỉ dùng thực sự 1-2 sim.

Đến tháng 3 năm nay, tính trên tỉ lệ 100 dân, đã có hơn 84% người dùng thiết bị băng rộng di động, 74% số người dùng internet. Số người dùng còn lại thuộc về dân số dưới 10 tuổi (chiếm 22,3%) và trên 95 tuổi (1,8%), là những đối tượng không dùng hoặc ít dùng di động và internet.

Hiện cáp quang đã phủ sóng tới 75% hộ gia đình, theo ông Đường, dư địa còn khoảng 25% nhưng khả năng dùng cũng thấp vì họ ở trong vùng sâu vùng xa, cáp quang chưa đến hoặc có đến họ cũng chỉ có nhu cầu dùng di động thôi.

“Như vậy chỉ còn không gian tăng trưởng di động và internet gần như không còn nhiều, thể hiện ở con số tài chính ngành viễn thông năm 2022, doanh thu tăng 1,6% nhưng lợi nhuận giảm 4,4%. Có nghĩa chúng ta đang càng đầu tư càng lỗ ”, ông Đường nói.

Tìm cách làm chậm thoái trào

Theo TS Nguyễn Trọng Đường, ngành viễn thông Việt Nam đã có giai đoạn tăng trưởng tốt nhưng cũng vì thế mà hiện nay chậm lại, buộc phải tìm không gian tăng trưởng khác như khai thác mảng như kinh tế số, giải trí số, truyền thông số, bưu chính, thương mại điện tử, sản xuất thiết bị…mà viễn thông rất có lợi thế, có kinh nghiệm phát triển, đó chính là cloud (điện toán đám mây).

Tuy nhiên, theo ông Đường, các nhà mạng dường như đang ngủ quên trên chiến thắng khi 3 nhà mạng lớn như VNPT, Mobifone và Viettel vẫn đặt mục tiêu doanh thu dịch vụ viễn thông truyền thống chiếm hơn 60%, chưa có sự “đặt cược” vào không gian tăng trưởng mới. Do đó, các nhà mạng chưa quan tâm đầu tư đủ mức cho phần mềm dịch vụ, các sản phẩm cá thể hóa cho khách hàng cá nhân còn nghèo nàn.

“Bằng chứng là người dùng cá nhân cloud ít dùng của mấy nhà mạng viễn thông vì thuê quá phức tạp, do thiết kế không gian của họ chủ yếu dành cho các doanh nghiệp, tổ chức thuê. Ví dụ cá nhân dùng ứng dụng của Google, muốn mua thêm không gian lưu trữ sẽ mua luôn cloud của Google, hay người dùng điện thoại iphone sẽ mua thêm cloud của Apple, thuận tiện hơn rất nhiều”, ông Đường nói.

Là người làm chính sách, vị này cũng cho biết các nhà mạng cũng chưa thực sự quan tâm đến chính sách, pháp luật, trong khi đây là yếu tố rất quan trọng trong các lĩnh vực mới.

“Phần lớn nhà mạng đều nói chính sách còn bất cập nhưng chỉ khi chính sách được ban hành thì mới kêu. Còn khi xây dựng thì chẳng ai quan tâm, gửi góp ý thì chỉ giao cho một chuyên viên ngồi đọc, còn chưa bao giờ lãnh đạo thực sự quan tâm vào văn bản pháp luật mà Nhà nước chuẩn bị ban hành nói gì”, ông Đường thẳng thắn.

TS. Nguyễn Văn Yên cho biết, sau giai đoạn thành công, hiện nay, sự dịch chuyển về công nghệ, dữ liệu và khách hàng đặt ra yêu cầu doanh nghiệp cũng phải thay đổi chính sách viễn thông. Tại Hàn Quốc, SK Telecom, nhà mạng không dây lớn nhất nước này, hiện đang kết hợp cùng 14 startup trong nhiều lĩnh vực như AI, giao thông… để tạo thành hệ sinh thái.

“Trên phạm vi toàn thế giới việc hợp tác là xu thế”, ông Yên nói.

Nhưng, việc đầu tư vào các công nghệ và hạ tầng số cũng rất rủi ro. Trong khi các nhà mạng đa phần là doanh nghiệp nhà nước, khác với doanh nghiệp tư nhân là không cho phép rủi ro. Theo ông Đường đây là mâu thuẫn chính và là lý do các nhà mạng không dám mạo hiểm đầu tư do ràng buộc vốn Nhà nước. Việc này liên quan đến thể chế, chính sách nhiều hơn vấn đề công nghệ.

“Hiện đã có quy định cho phép doanh nghiệp được giữ lại 10% lợi nhuận đưa vào quỹ khoa học công nghệ. Nhưng chi tiêu của Quỹ này trong cơ quan nhà nước cũng cực kì khó khăn. Rất nhiều doanh nghiệp phải trả lại tiền, có tiền nhưng không dám tiêu. Nhà nước cần có chính sách cởi mở hơn như sandbox (chính sách thử nghiệm có kiểm soát), thì nhà mạng mới yên tâm đầu tư cho công nghệ, ứng dụng số vì thực sự cạnh tranh rất khốc liệt, rủi ro lớn”, ông Đường nói.