Việt Nam vẫn chưa thoát cảnh gia công

Sáng 14/6, Diễn đàn cấp cao thường niên về Công nghiệp 4.0 năm 2023 tổ chức. Trong Hội thảo chuyên đề 1 với chủ đề phát triển ngành công nghiệp công nghệ số theo định hướng Make in Việt Nam, các chuyên gia nhìn nhận về ngành công nghiệp của nước ta.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương dẫn nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới khu vực Đông Á - Thái Bình Dương 2021, cho thấy 70% sản phẩm công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam sử dụng máy móc do con người điều khiển, 20% thủ công, chỉ 9% sử dụng máy móc được điều khiển bằng máy vi tính và dưới 1% sử dụng công nghệ tiên tiến hơn như robot, sản xuất đắp lớp 3D.

Chia sẻ bài học thành công từ một số nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, trong phát triển công nghiệp, ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin – Truyền thông (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, về cơ bản, phát triển công nghiệp có 3 giai đoạn.

Giai đoạn 1 là gia công, lắp ráp bằng cách tận dụng nguồn nhân lực đông, chi phí rẻ để cạnh tranh… Giai đoạn 2 là làm sản phẩm tích hợp, từng bước tham gia chuỗi cung ứng, quản lý sản xuất, tối ưu hóa quy trình. Giai đoạn 3 là làm sản phẩm, tự chủ một số công nghệ lõi.

Theo ông Nghĩa, ngành công nghiệp Việt Nam vẫn ở giai đoạn 1 là gia công, lắp ráp. Dù vậy, trong 3 năm qua, nhiều doanh nghiệp đã bước đầu làm sản phẩm tích hợp, điển hình như Tổng công ty Sản xuất Thiết bị, VNPT Technology, Trung Nam EMS… Tức các doanh nghiệp nội địa đã chủ động trong việc xác định thị trường, phân khúc phù hợp và tiến hành đầu tư công nghệ bài bản.

Cần lực đẩy từ chính sách

Nghị quyết 29 xác định công nghiệp công nghệ số là một trong 6 ngành công nghiệp nền tảng; trong đó sản xuất thông minh trên nền tảng mạng 5G là cốt lõi.

Đại diện Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin – Truyền thông cho biết, công nghiệp hóa là quá trình dài hơi, ngay cả những tập đoàn công nghiệp hàng đầu thế giới cũng phải mất hàng chục năm mới làm chủ được công nghệ lõi. Vì vậy, ông Nghĩa cho rằng muốn có công nghệ “Make in Việt Nam” thì rất cần sự ủng hộ của Chính phủ, các bộ ngành bằng những chính sách phù hợp.

“Toyota mất 34 năm, Hyundai mất 28 năm sản xuất mới làm chủ được động cơ ô tô. Nhưng Hyundai mất khoảng 10 năm không có lãi, hoặc được bù đắp từ hoạt động khác. Nếu nhìn từ góc độ doanh nghiệp lên sàn chứng khoán thì chắc chắn Hyundai sẽ không được ủng hộ”, ông Nghĩa nêu ví dụ.

Đồng tình với quan điểm cần có sự kết hợp giữa Nhà nước và thị trường, bà Phan Thị Thanh Ngọc, Giám đốc Tư vấn Chuyển đổi số, Công ty Công nghệ thông tin VNPT- IT, cho rằng cần lấy doanh nghiệp công nghệ số là trung tâm và có những chính sách ưu đãi như ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu, vay vốn… Bên cạnh đó cũng cần chính sách kiểm soát chất lượng sản phẩm dịch vụ công nghệ số Make in Việt Nam, hạn chế sở hữu nước ngoài.

Việt Nam đang lợi thế phát triển công nghiệp công nghệ số như nguồn nhân lực công nghệ nhạy bén với xu hướng mới như trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, điện toán đám mây… Đồng thời, giải pháp công nghệ số Make in Viet Nam có giá thành hợp lý, thiết kế phù hợp với nhu cầu nội địa, tối ưu hiệu năng hơn so với phần mềm nước ngoài.

Tuy nhiên, bà Đinh Thị Thúy , Tổng Giám đốc MISA đề xuất các doanh nghiệp nhà nước nên tập trung làm những nền tảng, hạ tầng số mà khối tư nhân không làm được. Ngoài ra, cần tập trung xây dựng chính sách xác định tiêu chuẩn phần mềm do tư nhân phát triển, nhằm nâng cao chất lượng các sản phẩm công nghệ Việt.

Năm 2025, khu vực châu Á - Thái Bình Dương dự báo sẽ thu hút 2/3 nhà sản xuất toàn cầu, dẫn đầu là các ngành sản xuất thông minh. Hiện 7 quốc gia gồm Úc, New Zealand, Singapore, Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan bắt đầu sản xuất thiết bị công nghệ thông minh 5G. Việt Nam cũng được dự báo đạt 1,54 tỷ USD  doanh thu công nghiệp 5G vào năm 2030 (theo Tập đoàn Ericsson).