Không có hoạt động kinh doanh nào tốt hơn

Chia sẻ trong Hội thảo Kinh tế số: Nhận diện, định vị các tiềm năng và thách thức chiều 28/3, TS. Lê Nguyễn Trường Giang, Viện trưởng Viện Chiến lược Chuyển đổi số (DTSI) cho biết từ năm 2015, Tom Goodwin đã chỉ ra một mô hình tiêu biểu về những công ty rất “mỏng”. Họ sở hữu chủ yếu là các ứng dụng và dữ liệu chứ không phải tài sản vật chất hay cơ sở hạ tầng, do đó họ có thể phát triển nhanh chóng.

Đơn cử Uber là công ty taxi lớn nhất thế giới không sở hữu bất kì phương tiện nào. Facebook là mạng xã hội phổ biến nhất trên thế giới không tự mình tạo ra nội dung. Alibaba là nhà bán lẻ có giá trị lớn nhất thế giới không có kho hàng. Và Airbnb là nhà cung cấp dịch vụ lưu trú lớn nhất thế giới không sở hữu bất kì bất động sản nào. Goodwin gọi những công ty này như một “lớp màng mỏng khó tả” và cho rằng không có hoạt động kinh doanh nào tốt hơn.

Theo TS Giang, có 3 xu hướng đang định hình lại thế giới kinh doanh là máy móc, nền tảng và cộng đồng. Xu hướng đầu tiên là khả năng mở rộng và phát triển nhanh chóng của máy móc. Xu hướng thứ 2 là sự phát triển của các công ty nền tảng (platform) với năng lực phát triển nhanh chóng, có tầm ảnh hưởng và tác động sâu sắc đến các công ty lâu đời. Xu hướng thứ ba là cách thức phát triển từ cộng đồng (wikinomics) tạo nên những cách thức đồng tư duy, đồng cộng tác, đồng sáng tạo.

Ông Giang cho biết, kinh tế chia sẻ giúp chúng ta vô hình chung gắn bó với nhau, cộng sinh với nhau để tối ưu hóa về mặt kinh tế, giá trị và cơ hội so với mô hình kinh doanh truyền thống. Trước đây, kinh doanh phải có nhà xưởng, cơ sở vật chất, có cửa hàng mới có thể kinh doanh. Nhưng giờ đây không cần điều này. Trước đây chúng ta làm được 10 đồng nếu lao động thuần túy, thì nay với kinh tế số, vẫn với việc đó, nhưng chúng ta có thể thu về 100 đồng.

“Trước đây, sản xuất một chai nước thì giá trị cuối cùng chỉ là chai nước. Nhưng hiện nay, vẫn là chai nước hay tài sản hữu hình khác, làm thế nào để nén vào đó các giá trị khác trong chuỗi sản xuất thì đó mới tạo ra giá trị gia tăng. Cuối cùng, không phải cái đó đáng giá bao nhiêu, mà chúng ta sẽ quyết định nó giá bao nhiêu.

Trong kinh tế truyền thống, người ta chỉ sản xuất ra cái bàn, điểm đến là tiết kiệm chi phí để giá thành cạnh tranh nhất. Các nước đang phát triển sẽ tập trung vào sản xuất để phục vụ xã hội tiêu dùng. Nhưng kinh tế số, tại các nước phát triển, khi sản xuất ra cái bàn, họ sẽ đặt câu hỏi những thứ gì sẽ kết nối được với cái bàn để tạo ra giá trị mới. Đó là sự khác biệt giữa các nước phát triển và đang phát triển”, ông Giang nêu ví dụ.

Các doanh nghiệp nên 'chơi' thế nào?

Theo Viện trưởng Viện Chiến lược Chuyển đổi số, kinh tế số còn thay đổi cả cách vận hành nền tài chính trên thế giới. Trước đây, các giao dịch chuyển tiền quốc tế đều phải thực hiện qua hệ thống chuyển tiền SWIFT. Tuy nhiên, khi cuộc chiến Nga – Ukraine nổ ra, Mỹ và châu Âu đã quyết định cắt một số ngân hàng Nga ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT, lập tức thanh toán đóng băng. Nhưng giờ Nga và Trung Quốc đang phát triển tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), tạo ra phương thức giao dịch mới.

“Ở nước phát triển, họ không cố gắng cải thiện hiệu suất mà tạo ra sự đột phá về năng suất thì sẽ tạo ra đột phá về hiệu suất. Nếu không sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình vì chúng ta bị giới hạn về không gian, thời gian, năng lực, tài nguyên thiên nhiên, mang tính vật lý. Nhưng kinh tế số cho chúng ta mở rộng không giới hạn không gian, thời gian, giúp chúng ta có thể hấp thụ hàng trăm tỷ USD, cho phép dòng tiền không bị đóng băng mà có thể luân chuyển từ nơi này sang nơi khác”, ông Giang nhấn mạnh.

Nhận định rằng trong thế kỷ 21, một công ty nền tảng sẽ chi phối toàn cầu, ông Trường Giang giới thiệu mô hình 5 nền tảng mà doanh nghiệp có thể tham khảo.

Nền tảng thứ nhất, phần hạ tầng (Infrastructure): Đây là những nền tảng cơ sở hình thàn nên doanh nghiệp. Nó quyết định đến mô hình kinh doanh của doanh nghiệp sẽ là gì. Tiến trình chuyển đổi số sẽ thúc đẩy các nền tảng hạ tầng này.

Nền tảng thứ 2, phần phương thức (Governance corporation/way): Đây là những nền tảng sẽ định hình nên cấu trúc của doanh nghiệp như thế nào. Chuyển đổi số sẽ thúc đẩy phương thức này đến cơ chế quản trị.

Nền tảng thứ 3, phần phương tiện (Medium): Đây là những nền tảng mang tính phương tiện định hình hành vi và làm cho doanh nghiệp vận hành như một hệ thống, đồng bộ, cộng hưởng hiệu quả. Đó cũng chính là mô hình văn hóa của một doanh nghiệp số.

Nền tảng thứ 4, phần vận hành (Platform): Đây là những nền tảng định hình nên cách thức doanh nghiệp vận hành theo cơ chế nền tảng nào.

Nền tảng thứ 5, phần tài chính (Finance): Đây là những nền tảng mang tính năng lượng quyết định năng lực của một doanh nghiệp cũng như mục đích cuối cùng của một doanh nghiệp. Chuyển đổi số sẽ định hình một nền tảng mới cho doanh nghiệp từ vốn (capital) chuyển sang vốn dữ liệu (data-capital) là trọng tâm của nền tài chính này.

"Trên toàn cầu hiện chỉ có 5 hệ thống cloud lớn, trong đó Mỹ và Trung Quốc đang chi phối. Doanh nghiệp truyền thống hoàn toàn có thể trở thành các công ty nền tảng nhờ vào việc cung cấp các sản phẩm, dịch vụ số để tăng giá trị cho sản phẩm, dịch vụ truyền thống", ông Giang nhấn mạnh.