Doanh nghiệp dân tộc là chủ đề rất được quan tâm, được nêu rõ trong Nghị quyết số 41 của Bộ Chính trị. Thực tế doanh nghiệp Việt Nam có xuất phát điểm thấp, nên phải nỗ lực gấp 10 lần doanh nghiệp nước ngoài. Đây không chỉ là câu chuyện đầu tư về kinh tế - tài chính, mà có rất nhiều yếu tố, trong đó câu chuyện nút thắt về mặt thể chế cũng vô cùng quan trọng.

Tại Tọa đàm "Hoàn thiện chính sách, pháp luật về doanh nghiệp dân tộc tại Việt Nam" hôm 9/1, khi nêu quan điểm về doanh nghiệp dân tộc, ông Phạm Minh Đức, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Tân Á Đại Thành cho rằng, có nhiều doanh nghiệp thành lập chỉ đặt ra mục tiêu lợi nhuận. Nhưng có những doanh nghiệp đặt lý tưởng, sự đồng hành dân tộc lên trên.

“Nếu như một doanh nghiệp, một cá nhân có một số tài sản nhất định, họ sẽ không còn lăn tăn đến chuyện kiếm tiền, nhưng vì lý tưởng, họ sẵn sàng lăn xả vào công việc. Cũng như với người lao động, có những người đến làm để nhận lương, cũng có người đi làm vì sự nghiệp. Khi vì sự nghiệp, họ có thể đồng hành với doanh nghiệp bền bỉ, mà không cân đo lợi ích”, ông Đức ví dụ.

Ông Đức ví dụ tại Tân Á Đại Thành, khi phát triển hệ thống máy móc, sự lựa chọn của một doanh nghiệp là hướng tới sự phát triển bền vững để giảm thiểu tác hại môi trường. Khi đó, doanh nghiệp sẽ phải đánh đổi lợi ích của mình nhưng họ cũng mong có sự tôn vinh, chính sách khích lệ phù hợp từ cơ quan nhà nước.

Bổ sung thêm, bà Hoàng Thám Hoa, Chủ tịch Tập đoàn ô tô Nhân Hòa cho rằng sự hỗ trợ thiết thực nhất là đơn giản hóa chính sách, loại bỏ một số quy định còn đang gây khó khăn cho doanh nghiệp, chưa thực sự phù hợp với thực tiễn. Điều này giúp doanh nghiệp có thể tiến hành hoạt động kinh doanh, sản xuất, mở rộng đầu tư một cách dễ dàng, tự nguyện, giảm thiểu tối đa chi phí cho doanh nghiệp. 

“Tôi kỳ vọng các doanh nghiệp tư nhân sẽ được tạo điều kiện để được bình đẳng phát triển với các doanh nghiệp Nhà nước, không để tình trạng các doanh nghiệp tư nhân phải nỗ lực vất vả cạnh tranh, còn doanh nghiệp Nhà nước thì thờ ơ mặc kệ lỗ, lãi…”, bà Hoa nói.

Hiện nay, khung pháp luật về doanh nghiệp, doanh nhân cơ bản đã tương đối đồng bộ. Đảng, Nhà nước cũng rốt ráo rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách. Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cũng cho biết, qua rà soát, Bộ Tư pháp nhận thấy yêu cầu về xây dựng chính sách đột phá để hình thành, phát triển doanh nghiệp dân tộc tại Nghị quyết số 41 chưa được cụ thể hóa để hỗ trợ cho việc hình thành và phát triển doanh nghiệp dân tộc; đồng thời nghĩa vụ, trách nhiệm của doanh nghiệp dân tộc đối với quốc gia.

Khẳng định việc xây dựng các chính sách đặc thù ưu tiên cho doanh nghiệp dân tộc là đúng đắn và cần thiết, tuy nhiên PGS.TS Đinh Dũng Sỹ, Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, cũng bày tỏ lo lắng làm sao để có chính sách ưu tiên, nhưng không vi phạm các nguyên tắc của quốc tế, như nguyên tắc đối xử bình đẳng của WTO. Ông gọi đây thực sự là “một cuộc đấu trí tuệ của các nhà làm luật”.

“Không thể có một đạo luật riêng về việc hỗ trợ cho doanh nghiệp dân tộc, nhưng có thể đưa quy định về sự hỗ trợ vào tất cả các luật liên quan”, ông Sỹ khẳng định và nêu ví dụ: “Một số quy định cụ thể liên quan đến các doanh nghiệp, cần phải nghiên cứu để có dư địa phát triển sự ưu tiên hay không. Như quy định về thủ tục thành lập; việc tiếp cận nguồn tài nguyên; quy định về thuế; chính sách về xuất nhập khẩu…”.

Dưới góc nhìn một chuyên gia pháp lý, TS. Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện chiến lược và Khoa học Pháp lý, Bộ Tư pháp nhận định hiện tại chúng ta đã có 1 triệu doanh nghiệp tạo việc làm cho 85% lực lượng lao động.

Để phát triển đội ngũ doanh nghiệp mạnh, bền vững, ông Cương cho rằng phải có hành động cụ thể, kế hoạch cụ thể cho doanh nghiệp dân tộc. Ông đồng ý với đề nghị khuyến khích các doanh nhân tham gia xây dựng pháp luật để có những chính sách cần thiết, phù hợp nhất với thực tế.

“Cần rà soát, lắng nghe trăn trở của các doanh nghiệp, để thấy điều gì chưa ổn thì thay đổi. Tạo không gian tự do, rộng mở cho khu vực kinh tế tư nhân, lập “chỉ giới đỏ” cho những hành vi bị cấm, tránh những rủi ro cho doanh nghiệp”, ông Cương nhấn mạnh.