Là một nhà đầu tư thiên thần chuyên nghiệp đã rót vốn vào 12 startup, ông Nguyễn Tiến Trung, đồng sáng lập Trung tâm Ươm tạo khởi nghiệp Sông Hàn, cho biết không riêng gì startup, bản thân các nhà đầu tư cũng trải qua không ít lần rót vốn thất bại với những bài học đau thương, hệ quả là số tiền đầu tư cũng "bốc hơi" nhanh chóng.

Bất lực nhìn startup "chết"

Nhớ lại những thương vụ đầu tiên, nhà đầu tư này tự nhận mình khá dễ tính khi không chỉ xuống tiền cho startup mà còn sẵn sàng trở thành một nhân viên hỗ trợ các founder gặp gỡ đối tác, khách hàng, khi thì trong vai giám đốc tài chính, lúc lại làm vai trò marketing.

“Có hôm tôi phải lụi hụi ngồi tới gần 3g sáng để xây dựng bản thảo cho startup đi làm việc với đối tác. Ban đầu tôi nghĩ đây chỉ là bước hỗ trợ đầu tiên khi startup còn khiếm khuyết, nhưng họ liên tục nhờ vả tôi đi gặp đối tác thay họ nên tôi không đồng ý và có thương vụ tôi lập tức rút vốn đầu tư. Đây thực sự là một trong những sai lầm điển hình của các nhà đầu tư ở giai đoạn mới vào thị trường”, ông Trung chia sẻ.

Nói về mối lương duyên giữa nhà đầu tư và các nhóm khởi nghiệp, ông Trung cho rằng yếu tố then chốt là con người. Điển hình là trong các thương vụ ông Trung đã đầu tư, 2 trong 3 trường hợp thất bại và khoảng 60% trường hợp đang “hấp hối” đều liên quan đến những người sáng lập.

“Trong quá trình nhận tiền đầu tư, nếu startup không đủ đam mê, khi gặp khó khăn là cả nhóm sẽ tan vỡ, các founder người đi du học, người sang công ty khác, cuối cùng chỉ còn lại mỗi nhà đầu tư và nhân viên. Có startup còn gả bán đứa con tinh thần của mình cho nhà đầu tư”, ông Trung kể.

Dịch Covid-19 khiến thị trường khởi nghiệp phủ màu u ám, bản thân các “cá mập” cũng đang gặp khủng hoảng nhất định, trong khi startup thiếu vốn, nhiều hoạt động kinh doanh bị đóng băng. Vì vậy, điều khó khăn nhất với các nhà đầu tư thiên thần như ông Nguyễn Tiến Trung là làm sao để hỗ trợ những startup đã nhận đầu tư tiếp tục sống và nuôi dưỡng đam mê để vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Ông Trung cũng chia sẻ câu chuyện đối diện với khủng hoảng Covid-19 của 2 startup đang được đầu tư.

Trong đó, một startup về đèn LED cho tàu đánh cá, khi gặp dịch Covid-19, việc bán hàng và tiếp cận khách hàng mới khó khăn, họ quay trở lại chăm sóc khách hàng cũ. Cũng từ lần tiếp xúc này, họ nhận thấy nhóm khách hàng cũ nảy sinh vấn đề mới cần giải quyết. Lập tức, startup tạo ra sản phẩm mới để bán cho nhóm khách hàng đó. Hiện startup này không chỉ sống khỏe tại thị trường trong nước mà còn đang có kế hoạch mở rộng thị trường ra Indonesia, Malaysia, Thái Lan…

Một startup khác cũng gặp khó khăn vì Covid-19, nhưng lại đi theo con đường ngược lại bằng cách huy động nguồn vốn khủng để mở rộng doanh nghiệp dù đang trong dịch, thậm chí còn huy động vốn theo mô hình góp vốn kiểu mới, mở rộng thêm 2 văn phòng Hà Nội và TP.HCM, mặt bằng hàng trăm mét vuông với chi phí hàng tháng lên tới 600 - 700 triệu đồng.

“Họ đang chơi một vố lớn mà chính chúng tôi không cản được và chúng tôi tự hỏi nếu tiếp tục không bán được hàng, thời điểm nào họ không còn trụ nổi? Nỗi đau của nhà đầu tư là nhìn startup chết mà không cứu được”, ông Trung chia sẻ.

Nhà đầu tư này cũng cho rằng, với những startup như vậy, vai trò của nhà đầu tư và những nhà cố vấn là giúp startup “chết” nhanh hơn.“Điều này sẽ chứng minh cho họ thấy mô hình này không thể chạy được nữa, thà chết đi còn hơn tiếp tục sống hấp hối”, ông Trung thẳng thắn nêu quan điểm.

Đau đầu tìm startup

Hoạt động được 4 năm, quỹ Khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam (VIISA) cho biết không chỉ ngồi chờ startup đến “gõ cửa”, quỹ này đã từng trải qua giai đoạn đi tìm startup tiềm năng.

Ông Nguyễn Minh Phúc - quản lý cao cấp của chương trình Tăng tốc khởi nghiệp tại VIISA cho hay, từ khi dịch Covid-19 xuất hiện, số lượng startup tìm đến VIISA ít hơn. Trong khi một năm trở lại đây, hàng loạt nhà đầu tư cá nhân hay các quỹ đầu tư mới xuất hiện trên thị trường, dù không cạnh tranh trực tiếp nhưng việc xuất hiện thêm nhiều “kẻ săn mồi” cũng khiến VIISA phải nhìn lại mình.

“VIISA đang phải đối mặt với việc làm sao để hỗ trợ startup tốt hơn bằng cách không ngừng tăng cường nội lực để giúp các công ty được đầu tư tăng khả năng sống sót và thu hút thêm nhiều công ty khởi nghiệp về phía quỹ”, ông Phúc chia sẻ.

Còn tại Vườn ươm Doanh nghiệp công nghệ cao thuộc Khu công nghệ cao TP.HCM, startup cũng rất được cưng chiều khi được trang bị máy móc hiện đại để nghiên cứu và được hỗ trợ tối đa nguồn lực giúp thương mại hóa sản phẩm.

“Vườn ươm có máy móc trong lĩnh vực cơ khí, tự động hóa, công nghệ thông tin, internet vạn vật. Trong lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ nano, vườn ươm liên kết với các phòng thí nghiệm trong các trường đại học để hỗ trợ startup. Khái niệm thương mại hóa thành công của chúng tôi được hiểu là ba năm sau khi kết thúc tại vườn ươm, dự án vẫn còn tồn tại và phát triển”, ông Lê Thành Nguyên, Giám đốc Vườn ươm Doanh nghiệp công nghệ cao, cho biết.

Dịch Covid-19 tạo nên cú sốc chưa từng có, các nhà đầu tư cũng phải đau đầu tìm cách chuyển mình nhanh chóng. Kỳ vọng về sự phục hồi và phát triển của thị trường khởi nghiệp vẫn phụ thuộc vào những tin tức kiểm soát dịch bệnh. Tuy nhiên, các nhà đầu tư vẫn hy vọng sẽ nhìn thấy những “tia sáng cuối đường hầm” từ việc ra đời của những startup mới, mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực công nghệ, y tế, giáo dục…