Sắp hết tuần lễ đầu của tháng 5, thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ mới rải rác vài cơn mưa. Vừa sáng sớm đã thấy mặt trời ấp lóa trên những mái nhà, nắng vãi đầm đìa trong con hẻm nhỏ còn thưa thớt bóng người.

Bất chấp nắng nóng như đổ lửa, học sinh vẫn phải đến trường, người lao động vẫn phải làm việc kiếm sống, đồng nghĩa là họ vẫn phải đổ ra đường. Mỗi sáng khi cho chiếc xe máy khởi động, suy nghĩ đầu tiên của họ là đi đường nào cho có nhiều bóng cây xanh thay vì chọn con đường ngắn nhất hoặc ít kẹt xe nhất như mọi khi.

Giữa lúc Sài Gòn trải qua những ngày nắng nóng nung người như thế này, tin TP.HCM sắp di dời, đốn hạ hơn 450 cây xanh gồm lim sét, sọ khỉ, dầu, bằng lăng, me, sao đen... dọc các tuyến đường Lê Lai, Trương Định, Phạm Hồng Thái, Cách Mạng Tháng Tám, Trường Chinh thuộc quận 1, quận 3, quận 10, Tân Bình, Tân Phú để làm metro số 2… khiến lòng dân “nóng càng nóng” hơn. Bởi vì đối với người Sài Gòn và với những ai yêu Sài Gòn, con đường và hàng cây chính là linh hồn của thành phố.

Dưới con mắt của văn nghệ sĩ, rất nhiều con đường rợp bóng cây xanh của thành phố đã trở thành nguồn cảm hứng cho ra đời không ít tác phẩm để đời. Không chỉ vậy, cây xanh đô thị còn có vai trò lớn trong kiến trúc, trang trí cảnh quan. Còn với nhiều thế hệ học trò Sài Gòn, trong ký ức của họ, con đường Sài Gòn quanh năm phủ bóng cây xanh chính là khung trời đầy kỷ niệm của tuổi hoa niên.

Trở lại đời thường, những tán cây cổ thụ lớn trên đường là “vị cứu tinh” của những người lao động mưu sinh trên đường phố. Nó cho họ một nơi trú mưa, tránh nắng hoặc ngã lưng tranh thủ giấc trưa vội vả.  

Với nhiều chuyên gia và những người quan tâm đến cây xanh theo con mắt nhìn khoa học thì cây xanh đô thị đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với việc giảm nhiệt; Nó có tác dụng cải thiện khí hậu, ngăn chặn quá trình bốc hơi nước, giữ độ ẩm của đất và không khí. Đặc biệt, hệ thống cây xanh đô thị còn hấp thu CO2, NO2, SO2, CO, khói bụi; cung cấp khí oxy... giúp cải thiện chất lượng không khí.

Thay đổi là quy luật tất yếu của sự vận động phát triển. Một quảng trường, một hàng cây mất đi là để phục vụ cho việc phát triển đô thị. Cho dẫu “đau lòng” chúng ta vẫn không thể không mong muốn Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh trở thành một siêu đô thị trong tương lai, một trung tâm văn hoá của cả nước và khu vực, một hòn ngọc viễn đông như nó đã từng.   

Tuy nhiên, ngoài việc buộc phải đốn hạ di dời phục vụ cho các dự án phát triển đô thị thì việc chăm sóc bảo vệ hệ thống cây xanh thành phố hiện tỏ ra còn nhiều bất cập.

Mới đây, giữa lúc trời nắng nóng gay gắt, hàng cây xanh trên Quốc lộ 1 ở quận Bình Tân bất ngờ bị cắt cành trụi lủi, chỉ còn trơ trọi thân cây. Theo đơn vị quản lý, việc cắt tỉa cây xanh này là theo yêu cầu của Công ty điện lực Bình Phú nhằm đảm bảo cho an toàn lưới điện bên trên. Trong khi việc chúng ta hoàn toàn có thể làm được là gấp rút triển khai ngầm hóa lưới điện. Thay vì cắt trụi lủi hàng cây trong tiết trời đang nắng nóng gay gắt, được nhiều người dân cho rằng chưa hợp lý về thời điểm, gây hại cho cây, đồng thời ảnh hưởng rất lớn đến mỹ quan đô thị.  

Nhất thiết phải tính đến yêu cầu phát triển cây xanh, nâng cao tỷ lệ xanh hóa cho TP.HCM. Không chỉ chọn đúng loại cây trồng phù hợp mà còn cần coi trọng việc chăm sóc cây trong suốt quá trình sinh trưởng, phát triển dựa trên các cơ sở khoa học chính xác, mang tính bền vững lâu dài bởi một đội ngũ giỏi chuyên môn.

Với người dân, tăng cường tuyên truyền thường xuyên, sâu rộng, nâng cao ý thức bảo vệ cây xanh; Xử lý nghiêm tình trạng xâm hại cây xanh; Ban hành các quy định chế tài về vi phạm bảo vệ cây xanh công cộng…  

Không để xảy ra tình trạng tương tự như vụ việc hàng loạt cây phượng trong sân trường bị đốn hạ do tư duy né tránh trách nhiệm, cực đoan, thiếu cân nhắc… sau sự cố cây phượng bật gốc gây tai nạn cho học sinh tại trường THCS Bạch Đằng (quận 3, TP.HCM) vào năm 2020.