Quyết định này không chỉ giáng đòn mạnh vào một trụ cột trong chính sách thương mại “Nước Mỹ trên hết” của chính quyền Trump mà còn mở ra một chương mới trong cuộc chiến pháp lý gay gắt về giới hạn quyền lực của nhánh hành pháp trong hoạch định chính sách thương mại quốc tế.

Phán quyết chấn động và lập luận từ tòa án

Phán quyết của CIT, được đưa ra bởi một hội đồng gồm ba thẩm phán, đã bác bỏ các lập luận của chính quyền Trump về việc viện dẫn IEEPA để áp đặt các mức thuế quan mà tòa án gọi là "thuế quan Ngày Giải phóng" và các loại thuế khác nhằm mục đích giải quyết thâm hụt thương mại hoặc tạo đòn bẩy cho các vấn đề phi thương mại như buôn bán ma túy.

Trọng tâm lập luận của CIT là Hiến pháp Mỹ trao quyền độc quyền điều tiết thương mại quốc tế cho Quốc hội. Theo phán quyết, IEEPA, một đạo luật được thiết kế để đối phó với các tình huống khẩn cấp quốc gia thực sự, không cấp cho Tổng thống "quyền hạn vô hạn" để áp đặt thuế quan.

Tòa án nhấn mạnh rằng việc cho phép Tổng thống tùy ý áp đặt các mức thuế như vậy sẽ cấu thành việc “từ bỏ quyền lập pháp một cách không đúng đắn” của Quốc hội cho nhánh hành pháp. Điều này khẳng định lại nguyên tắc phân chia quyền lực cốt lõi trong hệ thống chính trị Mỹ.

Cụ thể hơn, CIT đã bác bỏ lập luận cho rằng thâm hụt thương mại có thể được coi là một "mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng" đủ để kích hoạt IEEPA. Tòa án cũng chỉ ra rằng các mức thuế quan được sử dụng như một công cụ đàm phán, nhằm buộc các quốc gia khác giải quyết các vấn đề không liên quan trực tiếp đến thương mại, là không phù hợp với yêu cầu của IEEPA – vốn quy định các biện pháp phải trực tiếp và cụ thể “giải quyết” mối đe dọa được tuyên bố.

Phán quyết này không ảnh hưởng đến tất cả các mức thuế quan thời Trump, đặc biệt là các loại thuế áp dụng theo Điều 232 (an ninh quốc gia) và Điều 301 (hành vi thương mại không công bằng).

Phản ứng thị trường: Nhẹ nhõm tạm thời

Ngay sau khi phán quyết được công bố, thị trường tài chính toàn cầu đã có những phản ứng tích cực nhưng thận trọng. Các chỉ số chứng khoán châu Á, đặc biệt là ở Nhật Bản và Hàn Quốc, đã chứng kiến sự tăng điểm đáng kể. Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ cũng bật tăng, phản ánh tâm lý lạc quan của nhà đầu tư.

Phán quyết này được xem như một “sự tạm ngừng” đối với một rủi ro lớn đã ám ảnh các thị trường toàn cầu trong suốt nhiệm kỳ thứ 2 của Tổng thống Trump.

Sự không chắc chắn về chính sách thương mại và nguy cơ leo thang chiến tranh thuế quan đã gây ra những lo ngại về lạm phát và suy thoái kinh tế. Việc Tòa án giới hạn quyền lực của Tổng thống trong việc áp đặt thuế quan đã “kích thích khẩu vị rủi ro”, tạo ra một luồng gió mới cho các nhà đầu tư.

Đồng đô la Mỹ cũng có xu hướng mạnh lên trong bối cảnh này.

Cuộc chiến pháp lý tiếp diễn sau kháng cáo

Tuy nhiên, sự nhẹ nhõm của thị trường chỉ mang tính tạm thời. Sau phán quyết của CIT, ngay lập tức chính quyền Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố sẽ kháng cáo lên Tòa án Phúc thẩm Liên bang Hoa Kỳ cho Khu vực Liên bang (U.S. Court of Appeals for the Federal Circuit), một tòa án cấp cao hơn chuyên xử lý các vấn đề về thương mại và bằng sáng chế. Động thái này cho thấy quyết tâm bảo vệ chính sách thuế quan của chính quyền Trump và khẳng định quyền lực của nhánh hành pháp.

Trong một tuyên bố được đưa ra, chính quyền Trump lập luận rằng “không phải các thẩm phán không được bầu cử quyết định cách giải quyết thích hợp một tình trạng khẩn cấp quốc gia”. Quan điểm này phản ánh lập trường lâu dài của ông Trump về quyền lực hành pháp và sự hoài nghi đối với vai trò của các tòa án trong việc can thiệp vào các chính sách đối ngoại và thương mại.

Việc kháng cáo này dự kiến sẽ kéo dài cuộc chiến pháp lý, tạo ra sự không chắc chắn mới cho các doanh nghiệp và thị trường. Nếu Tòa án Phúc thẩm giữ nguyên phán quyết của CIT, nó sẽ củng cố đáng kể tiền lệ về giới hạn quyền lực tổng thống trong việc áp đặt thuế quan. Ngược lại, nếu phán quyết bị đảo ngược, nó có thể mở đường cho các tổng thống tương lai sử dụng IEEPA một cách rộng rãi hơn để thực hiện các chính sách thương mại mà không cần sự chấp thuận rõ ràng của Quốc hội.

Cuối cùng, vụ việc có thể sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Mỹ để có phán quyết cuối cùng, điều này sẽ có tác động sâu rộng đến cơ cấu quyền lực giữa các nhánh của chính phủ và định hình chính sách thương mại quốc tế của Mỹ trong nhiều thập kỷ tới.

Đối với các doanh nghiệp nhập khẩu và xuất khẩu, cuộc chiến pháp lý này là một lời nhắc nhở rằng môi trường thương mại toàn cầu vẫn còn đối mặt với nhiều biến động và sự không chắc chắn từ các quyết định chính sách và pháp lý.

Phán quyết thuế quan: Ai bị ảnh hưởng, ai không?

Các mức thuế quan áp theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), bao gồm "thuế Ngày Giải phóng" và các loại thuế nhằm giải quyết thâm hụt thương mại hoặc dùng làm đòn bẩy cho các vấn đề phi thương mại. Tòa án phán quyết những thuế này vượt thẩm quyền của Tổng thống.

Các mức thuế quan theo Điều 232 (lý do an ninh quốc gia, ví dụ thuế thép/nhôm) và Điều 301 (chống hành vi thương mại không công bằng, ví dụ một số thuế với Trung Quốc) vẫn còn hiệu lực.