Giai đoạn 2023- 2024, AI (trí tuệ nhân tạo) trở thành công nghệ “hot trend” trên toàn cầu và là vũ khí được các công ty, tập đoàn lớn áp dụng để gia tăng sự cạnh tranh với các đối thủ. Với khả năng học tập không giới hạn, khả năng phân tích dữ liệu, đưa ra các phán đoán nhanh chóng, AI đang trở thành cánh tay nối dài của các ông chủ và là trợ lý đắc lực của các nhân viên.

Tuy nhiên, bản thân các ứng dụng AI vẫn ở giai đoạn sớm, thị trường AI vẫn còn sơ khai, nên các mối lo ngại liên quan đến đạo đức AI, khả năng ứng dụng trong doanh nghiệp, vấn đề pháp lý… vẫn tạo ra không ít thách thức cho doanh nghiệp muốn ứng dụng công nghệ này.

Đầu Xuân 2025, một năm dự báo công nghệ AI sẽ tiếp tục bùng nổ, Tạp chí Doanh Nhân Trẻ đã có cuộc phỏng vấn với ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo ABAII (thuộc Hiệp hội Blockchain Việt Nam), về vấn đề này.

* PV Huyền Trang: Chuyên gia có thể cho biết tình hình ứng dụng AI trong ngành sản xuất thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng?

- Chuyên gia Đào Trung Thành: Trên toàn cầu, trí tuệ nhân tạo (AI) đã được tích hợp sâu rộng vào các ngành kinh tế, mang lại những cải tiến vượt bậc trong hiệu suất và chất lượng sản phẩm. Theo báo cáo của PwC, AI dự kiến đóng góp khoảng 15.700 tỷ USD cho nền kinh tế thế giới vào năm 2030. 

Đối với ngành sản xuất, các doanh nghiệp hàng đầu đã áp dụng AI vào nhiều hoạt động, bao gồm: Bảo trì, dự đoán để ngăn ngừa sự cố máy móc, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, kiểm soát chất lượng qua phân tích hình ảnh và dữ liệu, cũng như tự động hóa quy trình sản xuất bằng robot và hệ thống thông minh.

Tại Việt Nam, việc ứng dụng AI trong sản xuất đang ở giai đoạn khởi đầu và chưa có số liệu chính thức nhưng đã ghi nhận nhiều bước tiến đáng chú ý. Các doanh nghiệp trong nước đang triển khai AI vào bảo trì dự đoán, tối ưu hóa quy trình sản xuất, và kiểm soát chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, quy mô và mức độ ứng dụng vẫn còn hạn chế so với các nước phát triển, chủ yếu do thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, và nhận thức chưa đầy đủ về lợi ích của AI.

* Cụ thể các doanh nghiệp sản xuất hiện nay đang đối diện với những thách thức gì khi ứng dụng AI?

- Việc ứng dụng AI trong ngành sản xuất mang lại nhiều tiềm năng nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức, tập trung vào bốn lĩnh vực chính: Con người, dữ liệu, quản trị và công nghệ.

Thách thức về con người: Nguồn nhân lực là yếu tố cốt lõi trong việc triển khai AI, nhưng hiện nay, Việt Nam và nhiều quốc gia khác đều đang thiếu hụt đội ngũ chuyên gia có kỹ năng và kiến thức sâu về AI. Nhiều lao động trong ngành sản xuất chưa được đào tạo để sử dụng hoặc tương tác với các hệ thống AI, dẫn đến rào cản trong việc triển khai các công nghệ mới.

Thách thức về dữ liệu: Dữ liệu là “nhiên liệu” của AI, nhưng dữ liệu trong ngành sản xuất thường bị phân mảnh, không đồng nhất hoặc thiếu chất lượng. Việc thu thập, làm sạch và chuẩn hóa dữ liệu để phù hợp với các hệ thống AI đòi hỏi thời gian và chi phí lớn. Ngoài ra, những lo ngại về bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu cũng là rào cản không nhỏ, đặc biệt khi phải làm việc với các đối tác quốc tế.

Thách thức về quản trị: Ứng dụng AI trong sản xuất đòi hỏi sự thay đổi trong cách quản trị. Nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng tích hợp AI vào quy trình vận hành hoặc chưa có chiến lược rõ ràng để khai thác tối đa tiềm năng của công nghệ này. Khả năng thích nghi với những thay đổi về mô hình sản xuất, văn hóa doanh nghiệp, và quy trình ra quyết định tự động hóa là một vấn đề lớn.

Thách thức về công nghệ: Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, thiếu các hệ thống tiên tiến để hỗ trợ triển khai AI, là rào cản lớn tại Việt Nam. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) thường gặp khó khăn trong việc đầu tư vào các công nghệ AI hiện đại do chi phí cao. Bên cạnh đó, việc tích hợp AI vào dây chuyền sản xuất truyền thống có thể gặp những vấn đề kỹ thuật phức tạp.

Để vượt qua các thách thức này, cần sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các viện nghiên cứu. Việc đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng chiến lược quản trị linh hoạt, nâng cấp hạ tầng công nghệ, và phát triển chính sách hỗ trợ dữ liệu sẽ là những bước quan trọng để thúc đẩy ứng dụng AI thành công trong ngành sản xuất.

* Trước vô vàn thách thức như vậy, làm thế nào để đảm bảo mọi nhân viên tuân thủ các nguyên tắc đạo đức khi ứng dụng AI vào công việc hàng ngày?

- Cảm ơn bạn, đây là một câu hỏi rất hay mà bản thân tôi và Viện ABAII rất quan tâm. Trong năm 2025, chúng tôi sẽ triển khai chuỗi hoạt động hội thảo, đào tạo về Đạo đức AI và tuân thủ AI, các bài học kinh nghiệm từ nền kinh tế hàng đầu thế giới là Mỹ cho cộng đồng nói chung và các doanh nghiệp nói riêng. Tôi tin rằng các doanh nghiệp cũng như nhiều cá nhân cũng rất quan tâm và sẽ học hỏi được nhiều cho bản thân mình.  

Thực tế hiện nay Đạo đức AI là vấn đề lớn, được chú trọng tại nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới như Mỹ, Châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản,.. Trong đó, Đạo luật Trí tuệ Nhân tạo (AI Act) của Châu Âu được coi là đạo luật toàn diện và phù hợp nhất ở thời điểm hiện tại mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham khảo để áp dụng vào hoạt động thực tế hàng ngày. 

Bên cạnh đó, để đảm bảo mọi nhân viên tuân thủ các nguyên tắc đạo đức khi ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào công việc hàng ngày, doanh nghiệp cần triển khai một chiến lược toàn diện bao gồm các bước sau:

Một là, doanh nghiệp nên thiết lập một khung đạo đức AI chi tiết, bao gồm các nguyên tắc, giá trị và quy định cụ thể để hướng dẫn việc phát triển và triển khai AI. Khung này cần được xây dựng với sự tham gia của các bên liên quan và phù hợp với mục tiêu, giá trị của tổ chức.

Hai là, lãnh đạo cần tạo ra môi trường làm việc khuyến khích sự minh bạch, trách nhiệm và đối thoại cởi mở về các vấn đề đạo đức liên quan đến AI. Khuyến khích nhân viên đặt câu hỏi, bày tỏ lo ngại và đóng góp ý kiến về cách AI được sử dụng trong tổ chức.

Ba là, thiết lập các cơ chế để đảm bảo trách nhiệm giải trình cho các quyết định và hành động của AI. Xác định rõ ràng ai chịu trách nhiệm cho việc phát triển, triển khai và vận hành các hệ thống AI, đồng thời có quy trình để xử lý khi AI đưa ra quyết định sai lầm hoặc gây hại.

Bốn là, tổ chức các chương trình đào tạo về đạo đức AI cho tất cả nhân viên, đặc biệt là những người trực tiếp tham gia vào việc phát triển và triển khai AI. Nội dung đào tạo nên bao gồm các khái niệm cơ bản về đạo đức AI, các nguyên tắc và quy định trong khung đạo đức của tổ chức, cũng như các tình huống thực tế và cách xử lý.

Năm là, thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ kiến thức về đạo đức AI giữa các tổ chức, chuyên gia và cộng đồng. Tham gia các diễn đàn, hội thảo và sự kiện về đạo đức AI để học hỏi kinh nghiệm và chia sẻ những bài học, thực tiễn tốt từ tổ chức của mình.

Tôi tin rằng, bằng cách thực hiện đồng bộ các biện pháp trên, doanh nghiệp có thể đảm bảo rằng mọi nhân viên tuân thủ các nguyên tắc đạo đức khi ứng dụng AI vào công việc hàng ngày, góp phần xây dựng một môi trường làm việc trách nhiệm và bền vững.

* Ông có khuyến nghị gì với doanh nghiệp sản xuất để ứng dụng AI một cách hiệu quả?

- Để ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hiệu quả trong lĩnh vực sản xuất, các doanh nghiệp nên xem xét và thực hiện các khuyến nghị sau:

Xác định mục tiêu rõ ràng: Trước khi triển khai AI, doanh nghiệp cần xác định rõ các mục tiêu cụ thể mà họ muốn đạt được, chẳng hạn như tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa chuỗi cung ứng hoặc giảm chi phí vận hành. Việc này giúp định hướng cho quá trình triển khai và đo lường hiệu quả sau này.

Đầu tư vào hạ tầng dữ liệu và công nghệ: AI hoạt động hiệu quả dựa trên dữ liệu chất lượng cao. Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống thu thập, lưu trữ và quản lý dữ liệu hiệu quả, đồng thời đầu tư vào các công nghệ phù hợp để hỗ trợ quá trình phân tích và ra quyết định.

Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn: Đào tạo và phát triển đội ngũ nhân viên có kỹ năng về AI và phân tích dữ liệu là yếu tố then chốt. Doanh nghiệp có thể hợp tác với các tổ chức giáo dục hoặc tham gia các chương trình đào tạo chuyên sâu để nâng cao năng lực cho nhân viên.

Bắt đầu với các dự án thí điểm: Thay vì triển khai AI trên toàn bộ quy trình sản xuất ngay lập tức, doanh nghiệp nên bắt đầu với các dự án thí điểm nhỏ để đánh giá hiệu quả và rút kinh nghiệm. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa quy trình trước khi mở rộng ứng dụng AI.

Đảm bảo tính minh bạch và đạo đức: Khi triển khai AI, doanh nghiệp cần tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và đảm bảo tính minh bạch trong quá trình ra quyết định của hệ thống AI. Việc này giúp xây dựng niềm tin và đảm bảo sự chấp nhận của nhân viên cũng như khách hàng.

Hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm: Tham gia vào các cộng đồng, diễn đàn hoặc hợp tác với các doanh nghiệp khác trong ngành để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các thực tiễn tốt nhất trong việc ứng dụng AI. Điều này giúp doanh nghiệp cập nhật xu hướng và áp dụng các giải pháp hiệu quả hơn.

Tất nhiên, các khuyến nghị trên chỉ có ý nghĩa về mặt tổng quan, khi ứng dụng thực tế, các doanh nghiệp cần lưu ý điều chỉnh cho phù hợp với hoạt động, lĩnh vực và nhu cầu riêng để dụng tối đa lợi ích của AI, nâng cao hiệu quả hoạt động và cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường.

* Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!