90% là ước tính phù hợp

Kể từ khi bắt đầu đại dịch, con số miễn dịch cộng đồng mà nhiều nhà dịch tễ học đưa ra là 60 đến 70%. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trích dẫn tỉ lệ này và thường lặp lại trong các cuộc thảo luận về diễn biến tương lai của dịch bệnh. Mặc dù không thể biết chắc chắn giới hạn sẽ là bao nhiêu cho đến khi chúng ta sẽ tiếp cận đến nó và nhận được tín hiệu dừng lại, nhưng việc ước tính được tỉ lệ gần đúng nhất là rất quan trọng.

Gần đây, một nhân vật mà hàng triệu người Mỹ đang tìm kiếm hướng dẫn y tế của ông - Tiến sĩ Anthony S. Fauci, cố vấn của cả chính quyền Trump và chính quyền Biden hiện nay - đã bắt đầu tăng dần ước tính phạm vi miễn dịch cộng đồng.

Trong những ngày đầu của đại dịch, Tiến sĩ Fauci có xu hướng trích dẫn 60 đến 70% ước tính mà hầu hết các chuyên gia đã làm. Khoảng một tháng trước, ông bắt đầu nói “70, 75 phần trăm” trong các cuộc phỏng vấn trên truyền hình. Và tuần trước, trong một cuộc phỏng vấn với CNBC News, ông đã nói "75, 80, 85%" và "75 đến 80% cộng thêm".

Tiến sĩ Fauci thừa nhận rằng ông đã chậm rãi nhưng cố ý di chuyển các mục tiêu. Ông đang làm như vậy, một phần dựa trên nghiên cứu khoa học mới, và một phần dựa trên cảm giác rằng cuối cùng nước Mỹ sẵn sàng để nghe những gì ông thực sự nghĩ.

Ông nói rằng rất khó chấp nhận nhưng có thể mất gần 90% khả năng miễn dịch cộng đồng để ngăn chặn vi rút - gần bằng mức cần thiết để ngăn chặn dịch bệnh sởi.

Khi được hỏi về kết luận của Tiến sĩ Fauci, các nhà dịch tễ học nổi tiếng nói rằng có thể được chứng minh là đúng. Họ nói rằng phạm vi ban đầu là 60-70% gần như là quá thấp, và vi rút đang trở nên dễ lây lan hơn, vì vậy cần có khả năng miễn dịch cộng đồng cao hơn để ngăn chặn nó.

Tiến sĩ Fauci cho biết cách đây vài tuần, ông đã cân nhắc không công khai nâng cao ước tính của mình vì nhiều người Mỹ dường như do dự về vắc xin, thứ mà họ cần phải chấp nhận để đất nước đạt được miễn dịch cộng đồng. Giờ đây, một số cuộc thăm dò cho thấy nhiều người Mỹ đã sẵn sàng, thậm chí háo hức với vắc xin, ông nói rằng ông cảm thấy mình có thể đưa ra thông điệp cứng rắn rằng sự trở lại bình thường có thể mất nhiều thời gian hơn dự đoán.

Tiến sĩ Fauci nói: “Khi các cuộc thăm dò cho biết chỉ có khoảng một nửa tổng số người Mỹ sẽ dùng vắc-xin, tôi đã nói rằng khả năng miễn dịch cộng đồng sẽ chiếm 70 đến 75%. Sau đó, khi các cuộc khảo sát mới hơn cho biết 60% hoặc hơn nữa thì tôi nghĩ, tôi có thể nâng con số cao hơn một chút và tôi đã đi đến là 80, 85%”. Làm như vậy vì ông không chắc sẽ có đủ sự tự nguyện chấp nhận tiêm vắc xin để đạt được mục tiêu đó hay không. Năm nay, mặc dù các cuộc thăm dò về quan điểm tiêm vắc xin lúc tăng và lúc giảm nhưng mới đây cho thấy có khoảng 20% người Mỹ nói rằng họ không sẵn sàng chấp nhận tiêm bất kỳ loại vắc xin nào.

Tiến sĩ Fauci cũng lưu ý, con số miễn dịch cộng đồng ở mức 90% trở lên nằm trong phạm vi khả năng lây nhiễm tương đương với bệnh sởi. Sởi được cho là căn bệnh dễ lây lan nhất thế giới; nó có thể tồn tại trong không khí hàng giờ, có thể bay qua lỗ thông hơi để lây nhiễm cho những người ở các phòng khác. Trong một số nghiên cứu về các đợt bùng phát trong các doanh trại quân đội và ký túc xá sinh viên đông đúc, nó đã tiếp tục lây nhiễm cho đến khi hơn 95% tổng số cư dân bị nhiễm bệnh.

Nhưng chỉ là “phỏng đoán”

Các cuộc phỏng vấn với các nhà dịch tễ học về mức độ miễn dịch cộng đồng cần thiết để đánh bại Covid-19 đã tạo ra một loạt các ước tính, một số cho rằng ước tính của Tiến sĩ Fauci là phù hợp. Tuy nhiên, họ cũng kèm theo lời cảnh báo: Tất cả các câu trả lời chỉ là "phỏng đoán".

Tiến sĩ David M. Morens, cố vấn cao cấp của Tiến sĩ Fauci về dịch tễ học tại Viện Dị ứng Quốc gia (Mỹ), cho biết các biện pháp thực sự chính xác duy nhất về khả năng miễn dịch cộng đồng đến từ việc nghiên cứu các loại virus trên động vật như dịch tả trên trâu bò (rinderpest), bệnh lở mồm long móng. Ông nói: “Khi gia súc được nhốt trong chuồng, có thể dễ dàng đo lường tốc độ lây lan của dịch bệnh từ con vật này sang con vật khác. Còn con người di chuyển xung quanh, vì vậy việc nghiên cứu dịch bệnh lây lan giữa họ khó hơn rất nhiều”.

Các chuyên gia y tế lưu ý rằng giả định cần 60 đến 70% khả năng miễn dịch cộng đồng để ngăn chặn bệnh là dựa trên dữ liệu ban đầu từ Trung Quốc và Ý. Các nhà dịch tễ học theo dõi tốc độ tăng gấp đôi của các ca bệnh trong những đợt bùng phát đó đã tính toán rằng số lượng sinh sản của vi rút, hoặc R0 (tức hệ số lây nhiễm cơ bản) khoảng là 3. Khi mỗi người mang mầm bệnh lây nhiễm ít hơn một bệnh nhân mới, ổ dịch sẽ chết dần. 2/3 là 66,7%, thiết lập phạm vi 60-70% cho khả năng miễn dịch cộng đồng.

Quan trọng hơn, các ước tính ban đầu từ Vũ Hán và Ý sau đó đã được điều chỉnh tăng lên, Tiến sĩ Lipsitch lưu ý, một khi các nhà khoa học Trung Quốc nhận ra rằng họ đã tính thấp hơn số nạn nhân của đợt sóng đầu tiên. Phải mất khoảng hai tháng để chắc chắn rằng có nhiều người nhiễm vi-rút nhưng không có triệu chứng vẫn là nguồn lây nhiễm.

Các chuyên gia cho biết “các sự kiện siêu lây lan” đã làm rõ vấn đề hơn khi một người nhiễm bệnh có thể lây nhiễm cho hàng chục hoặc thậm chí hàng trăm người khác, là mấu chốt trong việc lây lan Covid-19. Các sự kiện như tiệc tùng, giải đấu bóng rổ hoặc chương trình biểu diễn Broadway ở trong một quần thể “bình thường”, có nghĩa là không ai đeo khẩu trang, có thể đẩy số lượng nhiễm tăng lên 4, 5 hoặc thậm chí 6. Do đó, các kịch bản đó đòi hỏi khả năng miễn dịch cộng đồng cao hơn; ví dụ, ở R0 là 5, bốn trong số năm người, hoặc 80 %, phải được miễn dịch để làm chậm vi rút.

Vấn đề phức tạp hơn nữa, ngày càng có sự đồng thuận giữa các nhà khoa học rằng bản thân vi rút đang trở nên dễ lây lan hơn. Một biến thể “dòng Ý” với đột biến được gọi là D614G đã lây lan nhanh hơn nhiều so với biến thể Vũ Hán ban đầu. Gần đây, biến thể N501Y xuất hiện ở Anh, Nam Phi và một số nơi khác có khả năng lây nhiễm mạnh hơn. Một mầm bệnh càng dễ lây nhiễm, thì càng phải có nhiều người miễn dịch để ngăn chặn nó.

Tiến sĩ Morens và Tiến sĩ Lipsitch đồng ý với Tiến sĩ Fauci rằng mức độ miễn dịch cộng đồng cần thiết để ngăn chặn Covid-19 có thể là 85 phần trăm hoặc cao hơn. “Nhưng đó chỉ là một phỏng đoán,” Tiến sĩ Lipsitch nhấn mạnh.

Các nhà khoa học của W.H.O. đôi khi vẫn trích dẫn ước tính từ 60 đến 70 phần trăm cũ hơn, nhưng Tiến sĩ Katherine O’Brien, giám đốc tiêm chủng của tổ chức này cho biết hiện bà nghĩ rằng tỉ lệ đó là quá thấp và từ chối ước tính giá trị chính xác cao hơn có thể là bao nhiêu.