Tối nay, 26/7, Sài Gòn sẽ thực hiện yêu cầu của Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong: Từ 18g, người dân không ra khỏi nhà, mọi hoạt động trên địa bàn thành phố tạm dừng, trừ cấp cứu và theo yêu cầu điều phối để phòng, chống dịch.

Tôi không muốn dùng từ “giới nghiêm” hay “thiết quân luật” để gọi tên cho sự việc này, bởi nó làm tôi sống lại nỗi ám ảnh của chiến tranh.

Nhưng dù chúng ta gọi tên quy định này là gì, cũng không quan trọng. Vấn đề là mỗi người dân sẽ thực hiện yêu cầu này như thế nào để cùng nhau chiến thắng “trận đánh” có ý nghĩa quyết định và sống còn, để Sài Gòn của chúng ta vượt qua cơn bạo bệnh; để lại bình yên và khỏe mạnh; để cuộc sống trở lại bình thường; để chúng ta không phải bối rối, bắt bẻ, cãi nhau về những vấn đề không đáng có, khiến bức bối, giận hờn xa cách nhau.

Bởi những ngày gần đây, đề tài gây tranh cãi nhiều nhất, lạ thay không phải là mối quan tâm phòng chống dịch bệnh mà tràn ngập mạng xã hội là những tranh luận về… từ ngữ.

Cách đây một tuần, cụm từ “lương thực” rơi vào trường hợp một anh công nhân đi mua bánh mì bị lực lượng chốt chặn xử phạt khi cho rằng bánh mì không phải là lương thực. Hậu quả, các cơ quan chức năng phải ra văn bản định nghĩa thế nào là lương thực, gửi đi khắp nơi, trong khi đó, muốn hiểu về cụm từ đơn giản này, chỉ cần tra từ điển hoặc vào Google là sẽ "rõ mười mươi".

Tương tự, hai ngày nay, cộng đồng mạng lại hào hứng tranh cãi thế nào là "hàng hóa thiết yếu".

Trong khi mọi người nháo nhào với mớ chữ nghĩa kia, tôi chợt nhận ra "mọi việc tại tâm".

Vì sao cụm từ “bánh mì” lại khiến cơ quan chức năng tốn nhiều giấy mực như vậy? Đó bởi vì những nhân viên thực thi công tác phòng, chống dịch bệnh trong câu chuyện này đã hiểu “bánh mì” theo cái nghĩa tự thân của nó chứ không theo nghĩa tùy duyên.

Ai cũng biết, đặc trưng của Việt Nam là nền văn minh lúa nước, gạo là lương thực chính. Tôi nhớ thời chiến tranh, chỉ cần trong nhà có lu gạo đầy là người ta an tâm sống vì biết rằng nếu có chết cũng chỉ chết vì làn tên mũi đạn, chứ không bị chết đói. Thời bao cấp, gạo không đủ, bữa cơm nào cũng phải độn bo bo, khoai sắn; có khi gạo phải thay bằng bột mì. Bánh mì thời đó là nỗi ám ảnh của bọn con gái mới lớn chúng tôi vì nỗi sợ tăng cân và nổi mụn.

Với người Việt, chỉ cần có cơm ăn là sống. Người Việt có thể ăn cơm ngày ba bữa và ăn cho đến hết cuộc đời mà không hề ngán.

Bởi thế, trong tình hình giãn cách để chống dịch, chính phủ khuyến cáo người dân nên hạn chế tối đa việc ra đường. Vì đất nước, vì cộng đồng, vì sức khỏe bản thân, chúng ta có thể ở nhà và thay bánh mì bằng cơm mà vẫn no bụng. Sao nhất định phải ra đường tìm mua bánh mì? Sao chúng ta không nói với nhau điều này, hà cớ gì tranh cãi "bánh mì có phải lương thực không"?

Còn thế nào là "hàng hóa thiết yếu"?

Theo quan điểm cá nhân tôi, đã gọi là hàng hóa, phương tiện phục vụ cho cuộc sống con người thì không có cái nào là không thiết yếu. Vấn đề là chúng ta quy ước với nhau hàng hóa nào “thiết yếu trong thời gian giãn cách, chống dịch”.

Nhà tôi, mấy hôm nay máy lạnh bị hư. Máy lạnh có phải là hàng hóa thiết yếu không? Sao lại không! Giữa cái nóng đặc trưng của Sài Gòn, với thiết kế ngôi nhà như cái hộp của các tòa nhà chung cư, tất nhiên máy lạnh rất cần thiết, chẳng những cho người ta cảm giác thoải mái mà còn bảo vệ sức khỏe.

Nhưng trong tình hình giãn cách, tôi không kêu thợ tới sửa, cũng không đi mua máy lạnh mới, tạm thời mở cửa sổ, cửa phòng và dùng quạt máy. Hỏi "có thấy trở ngại không?". Xin thưa "có". Nhưng vì góp phần để Sài Gòn hết dịch, tôi vui vẻ bằng lòng, tạm thời xếp máy lạnh vào danh mục "hàng hóa không thiết yếu".

Cháu ngoại tôi mấy ngày nay không có tã. Tôi kể cho con gái nghe, ngày xưa mẹ nuôi các con không biết tã là gì, nhưng chỉ hai tháng tuổi là không đứa nào tè dầm, vì mẹ chịu khó canh chừng và tập cho chị em con nghe tiếng “xi”, lâu dần thành thói quen. Giãn cách, con đang ở nhà, rảnh thì nên tập cho bé thói quen này thay vì phải đi mua tã.

Nhưng nếu hỏi tã có phải hàng hóa thiết yếu không, tôi vẫn phải ghi nhận tã vào danh sách này.

Vậy trong thời điểm này, nên hiểu là “thiết yếu trong thời gian giãn cách chống dịch”. Không ai có thể quy định và sẽ không có một văn bản nào có thể quy định một cách rõ ràng, chi tiết, hợp lý thế nào là "hàng hóa thiết yếu" trong hoàn cảnh này. Chỉ mỗi người chúng ta, từ trong tâm mình, từ cõi lòng mình, từ ý thức trách nhiệm cộng đồng, tình yêu thương dân tộc, yêu "đứt ruột" mảnh đất Sài Gòn này… mà tự quy định cho mình thế nào là thiết yếu.

Ngày trước phải sống trong cảnh khó nghèo, đói ăn, thiếu mặc đeo đuổi không biết ngày nào buông. Còn bây giờ, chỉ cần chúng ta cố gắng một thời gian thôi, có thể một tháng, có thể vài tháng, nhưng nhất định cuộc sống sẽ trở lại bình thường khi Chính phủ gia tăng nhập khẩu vaccine, và cả vaccine Việt Nam cũng được phê duyệt cùng chiến dịch tiêm chủng diện rộng trong toàn dân vào một ngày gần đây.

Vì một Sài Gòn đã cưu mang chúng ta, hãy cùng cố gắng để mảnh đất này bình yên, mỗi gia đình cũng được bình yên và không ai phải băn khoăn thế nào là "lương thực" hay "hàng hóa thiết yếu".