Chia sẻ tại Hội thảo "Vai trò của xếp hạng tín nhiệm trong quản trị rủi ro tín dụng” ngày 25/10, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng cho biết, trong bối cảnh tín dụng dư thừa nhưng không ít doanh nghiệp lại gặp khó khăn trong tiếp cận vốn. Nguyên nhân của thực tế này ngoài việc doanh nghiệp không có nhu cầu vay vốn thì trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước khó khăn như hiện nay, các ngân hàng cũng rất e ngại rủi ro tín dụng. 

Nguyên lý cho vay cơ bản nhất của các ngân hàng thương mại là dựa trên quy định tín dụng thuộc ngân hàng và khẩu vị rủi ro của họ. Trong khi hiện hầu hết doanh nghiệp đều đang gặp khó khăn sau do mất đi thị trường, không có đơn hàng, không có dòng tiền, điều này làm giảm khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế...

Tuy nhiên, theo ông không phải tất cả doanh nghiệp đều khó khăn, một số doanh nghiệp nhờ khả năng ứng biến, quản trị tốt vẫn duy trì được hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì vậy, các doanh nghiệp muốn tiếp cận được vốn cần minh bạch hơn, trong đó xếp hạng tín nhiệm được ví như "cây đũa thần" giúp doanh nghiệp chứng minh khả năng của mình.

"Ngay kể cả ngành bất động sản, không phải doanh nghiệp nào cũng khó khăn, vẫn có rất nhiều doanh nghiệp tốt, báo cáo tài chính vừa qua vẫn đẹp. Vì vậy, cần đánh giá theo tình trạng thực tế của từng doanh nghiệp, chất lượng tín dụng của các ngành, các doanh nghiệp để từ đó thiết kế các chính sách thúc đẩy tăng trưởng tín dụng phù hợp", ông Hùng dẫn chứng.

Đồng thời nhấn mạnh, khi các doanh nghiệp chủ động xếp hạng tín nhiệm, đây sẽ là kênh cung cấp thêm thông tin làm cơ sở đánh giá và quản trị rủi ro cho hoạt động cấp tín dụng. Các tổ chức tín dụng có thêm thông tin đầy đủ để thẩm định tình hình tài chính, khả năng trả nợ cũng như các rủi ro của doanh nghiệp được xếp hạng tín nhiệm độc lập trong công tác quản trị rủi ro tín dụng và đầu tư vào các công cụ nợ.

Tuy nhiên, hiện tại, việc xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam vẫn còn hạn chế, chưa trở thành quy định bắt buộc như kiểm toán độc lập, khiến tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng xếp hạng tín nhiệm rất thấp cho thấy doanh nghiệp, trong đó có ngân hàng chưa quan tâm đến vấn đề này. 

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng Giám đốc xếp hạng Tín nhiệm, FiinRatings cho biết, hiện Việt Nam đứng thứ 4 trong khu vực về quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp/GDP, sau Malaysia, Singapore và Thái Lan. Xếp hạng tín nhiệm tại các nước này đã hình thành khá lâu, như Malaysia có đơn vị xếp hạng tín nhiệm đầu tiên từ năm 1990 và đến nay tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm đã đạt trên 54%.

Trong khi đó, xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam còn khá sơ khai và mới chỉ có 3 đơn vị được cấp phép, bao gồm FiinRatings, VIS Rating và Saigon Ratings, dẫn đến thị trường thiếu thông tin đánh giá về doanh nghiệp có khả năng so sánh tương đối về chất lượng tín dụng. Thị trường cũng thiếu sự đa dạng hoá cơ sở nhà đầu tư, thiếu sự chuẩn hoá thông tin và đường cong lãi suất tham chiếu để định giá lãi suất... 

"Nhiều doanh nghiệp vẫn thờ ơ với xếp hạng tín nhiệm, hiện tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng công cụ này còn rất thấp. Qua việc duy trì theo dõi tín nhiệm hoặc đánh giá tín dụng với gần 40 doanh nghiệp Việt Nam, phân bổ ở các ngành khác nhau cho thấy, trên thị trường còn thiếu thông tin đánh giá về nhãn hàng có khả năng so sánh tương đối về chất lượng tín dụng, thiếu sự đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư, thiếu sự chuẩn hóa thông tin và đường cong lãi suất tham chiếu để định giá lãi suất", ông Thuân cho hay.

Theo đó, các tổ chức tài chính cần thêm thông tin phân tích lợi nhuận và rủi ro của các loại tài sản tài chính, đặc biệt đối với trái phiếu doanh nghiệp để xây dựng các nguyên lý quản trị danh mục đầu tư. "Ví dụ, đối với chiến lược phân bổ tài sản, tập trung vào đầu tư dài hạn và đặt ra mục tiêu phân bổ cho các loại tài sản dựa trên khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư...", ông Thuân gợi ý.

Cùng với đó, cần bổ sung công cụ và hạ tầng quan trọng để thu hút nhà đầu tư tổ chức. Rõ ràng, thị trường đang thiếu sự chuẩn hóa thông tin và một hệ tham chiếu về tương quan giữa mức xếp hạng tín nhiệm và rủi ro vỡ nợ, dẫn đến hạn chế trong khả năng xác định tỷ lệ lợi tức yêu cầu của trái phiếu. Thiếu phân tích về độ biến động của và sự tương quan của chênh lệch lợi suất giữa các tài sản tạo ra khó khăn cho việc quản lý rủi ro tập trung. Thiếu thông tin về tính chính xác của dự báo trong quá khứ, hạn chế việc đưa ra một hệ tham chiếu được chuẩn hóa.

Đặc biệt, Tổng Giám đốc FiinRatings cho biết, bắt đầu từ tháng 1/2024 sẽ áp dụng quy định về việc bắt buộc áp dụng xếp hạng tín nhiệm đối với một số trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ nhằm minh bạch thông tin. Theo đó, cần gia tăng số lượng các doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm trên thị trường để hấp dẫn nhà đầu tư giải ngân. Muốn vậy thì cần nhiều thành phần tham gia vào thị trường trái phiếu, công cụ nợ nhiều hơn.  

"Hiện nay Việt Nam còn thiếu điều kiện để cho người dân đầu tư dài hạn, tiền của dân cư chủ yếu chảy về ngân hàng với gần 7 triệu tỷ đồng tiền gửi. Các công ty bảo hiểm cũng chủ yếu gửi ngân hàng và trái phiếu chính phủ, với lãi suất rất thấp không thể đảm bảo tối đa hoá lợi nhuận cho khách hàng.

Xếp hạng tín nhiệm sẽ hỗ trợ cho nhà đầu tư có thêm cơ sở để đa dạng hoạt động đầu tư, góp phần đa dạng nguồn vốn dài hạn cho nền kinh tế. Đây là điều cần sự nỗ lực của nhiều bên, không chỉ từ các cơ quan quản lý như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, mà còn của doanh nghiệp, ngân hàng, nhà đầu tư…”, ông Thuân nhấn mạnh.