Công nghệ họp mặt truyền hình Zoom, câu lạc bộ sách trực tuyến hay những câu chuyện được ông bà kể từ xa trước khi đi ngủ cho cháu chắt nghe tưởng như sẽ hữu ích đối với nhiều người cao tuổi khi giúp họ thoát khỏi cảm giác bị cô lập.

Nhưng theo nghiên cứu của tiến sĩ Yang Hu thuộc Đại học Lancaster, Anh, về mối tương tác xã hội giữa các hộ gia đình và tình trạng tâm thần trong thời kỳ đại dịch, sự thực lại khác hẳn. Lớp người già trải nghiệm giao tiếp xã hội thông qua hình thức trực tuyến đã bị gia tăng tình trạng cô đơn và rối loạn sức khỏe tâm lý kéo dài hơn so với những người trải qua đại dịch bằng cách tiếp xúc “mặt giáp mặt” với thân thuộc, bạn bè theo kiểu truyền thống, hoặc hoàn toàn không gặp gỡ.

Trong thực tế, có không ít cụ ông cụ bà vẫn giữ liên lạc với gia đình và lớp bạn già trong thời gian phong tỏa bằng cách sử dụng điện thoại thông minh, qua các cuộc gọi video và sử dụng các hình thức liên lạc ảo khác. Theo tiến sĩ, lớp con cháu trẻ hay nghĩ rằng, trong dịch dã, một người duy trì được mối liên hệ, cho dù chỉ là ảo, vẫn sẽ tốt hơn là bị cô lập hoàn toàn. Tuy nhiên, điều đó dường như không đúng với trường hợp của những người lớn tuổi.

Trước tiên, giới già lão thường không quen với công nghệ nên sẽ cảm thấy căng thẳng khi học cách sử dụng những thiết bị kỹ thuật số. Nhưng ngay cả với những ai đã võ vẽ sử dụng được, họ cũng thường cảm thấy việc dùng rộng rãi và liên tục các phương tiện công nghệ mỗi ngày gây ra sự căng thẳng. Mà theo các chuyên gia xã hội, thứ stress này sẽ gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần hơn là mối bận tâm họ có khi đối phó với tình trạng cô lập và đơn độc.

Theo nghiên cứu của Centre for Ageing Better, kể từ sau đại dịch, đã có sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng hình thức trực tuyến qua công nghệ kỹ thuật số ở nhóm người từ 50-70 tuổi. Tuy nhiên, vẫn còn đến 3 triệu người độ tuổi này trên khắp Vương quốc Anh đang duy trì các mối liên hệ ngoại tuyến. Trong đó, tình trạng các hộ thu nhập thấp đã đóng góp đáng kể vào con số vừa nêu. Trước đại dịch, 27% những người trong độ tuổi 50-70 có thu nhập thấp ở hộ gia đình hàng năm, dưới 25.000 Bảng Anh đã quen sinh hoạt ngoại tuyến.

Khi Covid-19 ập đến với những cưỡng chế phong tỏa, giãn cách, số người này cảm thấy khó chịu khi không thể kết nối với gia đình, bạn bè và hàng xóm theo hình thức gặp gỡ trực tiếp cũ. Nỗi khó chịu ấy càng tăng và trở thành ẩn ức tâm lý khi họ gặp thêm nhiều rào cản về kỹ thuật từ công nghệ trực tuyến, thứ đã không bù đắp nổi những cảm giác họ có khi tương tác xã hội vật lý.

Sau khi đã thu thập dữ liệu từ 5.148 người từ 60 tuổi trở lên ở Anh và 1.391 người ở Mỹ trước và trong đại dịch, Yang Hu nhận định, không những nỗi cô đơn chẳng bớt đi khi họ tiếp xúc ảo, mà sức khỏe tâm thần nói chung cũng sa sút vì chứng trầm cảm dễ dàng hoành hành. Kỹ thuật số hiện hữu trong thiên tai đại dịch là một điều tốt, nhưng không hẳn sẽ là điều tích cực chung cho tất cả mọi người sử dụng chúng.

Thế nên, công nghệ phải được cải tiến và phát triển theo hướng nào đó dành cho người già. Nghĩa là các nhà hoạch định chính sách và thực hành cần phải dự kiến được các biện pháp thích hợp. Chúng phải đủ khả năng ngăn chặn và giảm thiểu những tác động tiềm ẩn không mong muốn đối với sức khỏe tinh thần của từng thành viên riêng biệt của hộ gia đình, ở những tình huống tương tự đại dịch trong tương lai.