Trong bối cảnh Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) sửa đổi năm 2025 chính thức được Quốc hội thông qua, việc ứng dụng công nghệ vào bảo hộ và thương mại hóa quyền tác giả đang bước sang một giai đoạn mới. Sự kiện ra mắt nền tảng số DIPNET – Hệ sinh thái bảo vệ và thương mại hóa tài sản trí tuệ Việt Nam tại Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC) ngày 27/12/2025 được xem là một dấu mốc đáng chú ý, phản ánh xu hướng gắn kết giữa pháp lý, công nghệ và kinh tế sáng tạo trong kỷ nguyên AI.

Luật SHTT sửa đổi 2025: Hành lang pháp lý cho bảo hộ số

Theo các chuyên gia, điểm nổi bật của Luật SHTT sửa đổi 2025 là việc khẳng định giá trị pháp lý của dữ liệu số, dấu thời gian và phương thức xác thực điện tử trong việc xác lập, bảo vệ quyền tác giả và quyền liên quan. Đây được coi là nền tảng pháp lý quan trọng, cho phép các giải pháp công nghệ tham gia sâu hơn vào quá trình định danh, lưu vết, bảo hộ và khai thác tài sản trí tuệ.

Ông Kiều Công Thược, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Văn hóa, nhận định: khi pháp luật thừa nhận mạnh mẽ giá trị của dữ liệu và xác thực số, công nghệ không chỉ đóng vai trò hỗ trợ chứng minh quyền sở hữu, mà còn trở thành công cụ phòng ngừa xâm phạm. “Thay vì chỉ xử lý tranh chấp sau khi vi phạm xảy ra, quyền tác giả có thể được bảo vệ ngay từ thời điểm hình thành”, ông Thược nhấn mạnh.

Thách thức bảo hộ quyền tác giả trong kỷ nguyên AI

Sự phát triển mạnh mẽ của AI đang làm thay đổi căn bản cách thức sáng tạo và thương mại hóa sản phẩm trí tuệ. Nội dung số, tác phẩm khoa học, nghệ thuật ngày càng dễ bị sao chép, tái sử dụng và phân phối trên quy mô lớn. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về cơ chế xác thực chủ thể quyền, dữ liệu gốc và lịch sử khai thác tác phẩm.

Trong môi trường số, những câu hỏi như “Ai là tác giả?”, “Dữ liệu gốc ở đâu?”, “Ai đang khai thác tác phẩm?” trở nên khó trả lời nếu chỉ dựa vào các phương thức bảo hộ truyền thống. Đây chính là khoảng trống mà công nghệ được kỳ vọng sẽ lấp đầy.

DIPNET – “tấm khiên công nghệ” đứng sau tác giả

Ra đời trong bối cảnh đó, nền tảng DIPNET được định vị như một lớp công nghệ hiện đại đứng sau người sáng tạo, hỗ trợ bảo vệ và quản lý quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường số.

Ông Bùi Minh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ DIPNET, chia sẻ: “DIPNET được xây dựng với tầm nhìn trở thành công cụ bỏ túi, người bạn đồng hành luôn đứng sau tác giả – bằng công nghệ. AI và blockchain là tấm khiên giúp quyền tác giả được ghi nhận đúng, bảo vệ đúng và khai thác đúng theo tinh thần của Luật SHTT sửa đổi 2025”.

Theo ông Tuấn, nền tảng DIPNET vận hành trên ba trụ cột công nghệ cốt lõi. Thứ nhất là xác thực tuyệt đối, khi quyền tác giả và quyền sở hữu trí tuệ được gắn liền với nhân thân pháp lý thông qua căn cước công dân, mã số doanh nghiệp và được đồng bộ quản lý trên VNeID. Từ đó, quyền sở hữu không còn là tuyên bố cảm tính mà trở thành dữ liệu pháp lý số hóa, có giá trị chứng minh rõ ràng và hạn chế tối đa tranh chấp.

Thứ hai là mã hóa toàn diện và lưu vết không thể xóa bằng công nghệ blockchain. Toàn bộ vòng đời của tài sản trí tuệ – từ thời điểm hình thành, đăng ký, khai thác, ủy quyền đến chuyển nhượng – đều được ghi nhận minh bạch, có thể truy vết và đối soát, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế như WIPO.

Thứ ba là tính tức thì, khi quy trình định danh và xác thực quyền sở hữu được tự động hóa bằng AI, không cần hồ sơ giấy hay thủ tục phức tạp. Điều này giúp rút ngắn đáng kể thời gian bảo hộ và tạo điều kiện để các sản phẩm trí tuệ sớm được đưa vào khai thác và thương mại hóa hợp pháp.

Góc nhìn từ người sáng tạo: Nhu cầu được bảo vệ ngay từ đầu

Từ phía người sáng tạo, nhu cầu về một cơ chế bảo hộ hiệu quả và dễ tiếp cận ngày càng trở nên rõ rệt. Anh Nguyễn Minh Hưng, một nhiếp ảnh gia và nhà sáng tạo nội dung số, cho biết việc tác phẩm bị sao chép trên môi trường mạng là câu chuyện diễn ra thường xuyên. “Điều khó nhất không chỉ là mất tác phẩm, mà là rất khó chứng minh mình là tác giả gốc khi có tranh chấp”, anh Hưng chia sẻ.

Theo anh, các nền tảng công nghệ như DIPNET mang lại cảm giác yên tâm hơn khi quyền tác giả được ghi nhận ngay từ đầu bằng dữ liệu số, có thể kiểm chứng. “Điều quan trọng là người sáng tạo không còn cảm giác đơn độc trong việc tự bảo vệ quyền lợi của mình”, anh nói.

Công nghệ và pháp lý – nền tảng cho kinh tế sáng tạo

Các chuyên gia cho rằng, trong kỷ nguyên AI, công nghệ số không chỉ tạo ra những sản phẩm sáng tạo mới mà còn phải được đặt trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của chủ thể sáng tạo. Việc hình thành các nền tảng công nghệ phù hợp với Luật SHTT sửa đổi 2025 được xem là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế sáng tạo phát triển bền vững.

Với định hướng trở thành đơn vị công nghệ chủ lực trong chuyển đổi số lĩnh vực sở hữu trí tuệ, DIPNET được kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng hạ tầng dữ liệu số an toàn, đồng bộ, giúp giá trị trí tuệ Việt Nam được bảo vệ và lan tỏa trong môi trường số toàn cầu.