Trong hàng chục năm qua, TP.HCM luôn giữ vững vai trò "đầu tàu" kinh tế. Tuy nhiên, những năm gần đây, "đầu tàu" TP.HCM đang chậm lại. Đơn cử, kết quả phát triển kinh tế - xã hội quý I/2023 của TP.HCM chưa như mong muốn khi GRDP chỉ đạt 0,7%, thấp hơn nhiều so với bình quân cả nước. Tốc độ tăng trưởng chậm dần khiến vai trò dẫn dắt của TP.HCM có phần giảm sút. Dự báo trong quý II/2023 và những quý tiếp theo, kinh tế TP.HCM tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức khó lường...

Chia sẻ tại toạ đàm “Tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy kinh tế TP.HCM phát triển”, ngày 16/5, TS Trần Du Lịch, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia chỉ ra 3 thách thức lớn mà TP. HCM đang phải đối mặt.

Thứ nhất là vấn đề hạ tầng, vấn đề tồn tại nhiều năm chưa giải quyết được, khiến rất nhiều dự án bị vướng; Thứ hai, chưa đánh giá hết những tác động, nhất là đối với những doanh nghiệp vừa và nhỏ và các hộ sản xuất - kinh doanh. Hiện, TP.HCM có khoảng gần 400.000 hộ kinh doanh và kinh tế phi chính thức vẫn chưa thống kê được. Đến giờ, vấn đề này vẫn chưa cải thiện và là một điểm nghẽn lớn trong sự phát triển của thành phố; Yếu tố cuối cùng là những tác động bất ổn của vĩ mô từ quý IV/2022 tiếp tục lan sang năm nay.

Để kinh tế sớm phục hồi, ông Lịch kiến nghị trước hết, phải tăng sức mua cho thị trường bằng cách triển khai chính sách kích tổng cầu nội địa lên thông qua 2 công cụ của Nhà nước và công cụ của doanh nghiệp.

Cụ thể, công cụ của nhà nước là nghiên cứu tiếp tục giảm thuế GTGT theo từng ngành, không chỉ giảm xuống 8% như vừa qua, mà cần giảm xuống 5-6%. Thứ hai là cần đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng, kích cầu thị trường nội địa thông qua tín dụng tiêu dùng. Còn về phía doanh nghiệp, cần một loạt chiến dịch chấp nhận giảm giá, kích thích thị trường kể cả du lịch. Bởi trong bối cảnh xuất khẩu khó như hiện nay, nếu không thúc đẩy thị trường nội địa sẽ rất hạn chế, ảnh hưởng đến tồn kho và hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Đồng thời nhấn mạnh, cần rà những điểm nghẽn có thể xử lý được để hấp thụ được dòng vốn đầu tư công, nhất là thị trường bất động sản, vì thị trường này nếu không xử lý được thì các doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng rất lớn.

Về giải pháp căn cơ, vị chuyên gia chỉ ra, Quốc hội đang bàn về Nghị quyết thay thế Nghị quyết 54, mong muốn sớm được xem xét thông qua ngay tại kỳ họp thứ năm, ngày 22/5 tới đây để TP không lỡ mất thời cơ, cơ hội cho sự phát triển. "Nếu được thông qua và áp dụng ngay, lần đầu tiên TP.HCM có quyền tự chủ rất lớn. Hàng chục dự án, chương trình dự án sẽ được triển khai ngay, sức hấp thụ vốn của TP.HCM sẽ tăng lên".

Với tầm nhìn vĩ mô, PGS.TS Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh: Cần loại bỏ suy nghĩ "xin - cho", "ơn huệ". Đồng thời tập trung gỡ vướng cho TP.HCM. Còn hiện nay có tâm lý không dám hành động do vướng quá nhiều. Theo đánh giá của ông Thiên, TP.HCM cũng đề xuất nhiều cơ chế rất hay nhưng ít được áp dụng.

"Chúng ta cần nhận diện để giải quyết vấn đề dài hạn. Đây là thời điểm mang tính cơ hội, mở ra tầm nhìn khác để TP.HCM lấy lại vị thế, tăng trưởng", ông Thiên nói và cho biết kinh tế TP.HCM suy yếu về vị thế dù nội lực vẫn dồi dào. Do đó, phải tạo ra những đột phá, động lực mới cho TP.HCM.

"TP.HCM muốn vượt lên phải biến mình thành trung tâm hội nhập quốc tế, có những dự án đột phá như cảng trung chuyển Cần Giờ, Trung tâm tài chính quốc tế, thêm trung tâm thương mại... Các yếu tố này cộng hưởng được với nhau, cùng với vùng Đông Nam bộ, TP.HCM sẽ kéo được "đại bàng" vào đây, ông Thiên gợi ý.

Bên cạnh đó, ông Thiên cũng đề xuất TP.HCM cùng với Bà Rịa-Vũng Tàu-Đồng Nai-Bình Dương thành cụm đi đầu về mặt thể chế, trung tâm thử nghiệm thể chế cho cả nước. Có như vậy rủi ro sẽ giảm đi và cộng hưởng sức mạnh của vùng tăng lên, khả năng bứt phá cao hơn rất nhiều.

Về phần mình, bà Phạm Phương Thảo, Nguyên chủ tịch HĐND TP.HCM, kiến nghị Trung ương cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn nữa cho TP.HCM, đồng thời tăng tỉ lệ điều tiết ngân sách cho TP.HCM từ 18% lên 30% để thành phố đầu tư, phát triển. Về lâu dài, bà Thảo kiến nghị nên có Luật Đô thị đặc biệt dành cho TP.HCM, có như vậy mới tháo gỡ được những vấn đề căn cơ của một siêu đô thị.