Từ khi trúng gói thầu sản xuất vaccine Covid-19 AstraZeneca qua chuyển giao công nghệ từ Vương quốc Anh, danh xưng “ông hoàng vaccine” của tỷ phú Ấn Độ Adar Poonawalla càng được đánh bóng. Để thực hiện phi vụ này, ông chủ của Viện Huyết thanh đất nước sông Hằng SII đã thuê hẳn một biệt thự ở Mayfair, Anh, với giá 50.000 bảng một tuần để làm công việc biến công ty dược phẩm Anh - Thụy Điển trở thành một cái tên quen thuộc với người dân xứ Ấn nói riêng và thế giới nói chung.

Xuất thân từ trường St Edmund’s School có mức học phí 30.000 bảng một năm ở Canterbury và tốt nghiệp Đại học Westminster, Anh, ở độ tuổi sung sức 40, mê máy bay phản lực tư nhân và tranh Picasso, Adar Poonawalla là giám đốc điều hành của nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới ngay cả trước khi virus SARS-CoV-2 tấn công. Viện của ông đã từng tạo ra hơn 1,5 tỷ mũi tiêm phòng mỗi năm cho mọi thứ có thể gây dịch, từ bệnh bại liệt, bạch hầu, uốn ván, BCG đến viêm gan B và chủng ngừa sởi, quai bị, rubella.

Hiện dòng họ Adar Poonawalla là gia đình giàu thứ sáu ở Ấn Độ với khối tài sản ước tính 15 tỷ USD. Trong số danh mục bất động sản tộc này sở hữu có Lincoln House, một dinh thự ở Mumbai, nơi từng là đại sứ quán Hoa Kỳ. Với giá 113 triệu USD, đây là ngôi nhà đắt nhất đất nước từng được chào bán khi lọt vào tay nhà Adar năm 2015.

Biệt thự Mayfair mà Adar Poonawalla thuê để sản xuất AstraZeneca là một bất động sản rộng đến 25.000 mét vuông - gấp 24 lần diện tích ngôi nhà trung bình của người Anh - đi kèm nhà khách liền kề và dựa lưng vào một trong những khu vườn huyền thoại của Mayfair. Tỷ phú Ba Lan Dominika Kulczyk, chủ sở hữu cơ sở này đã mua nó với giá 57 triệu bảng vào năm ngoái.

Chính Poonawalla nay cũng đã kết hôn và có hai con, với thói quen di chuyển công việc đây đó bằng trực thăng và máy bay riêng. Adar sở hữu bộ sưu tập tranh bao gồm Picasso, Dalí, Rembrandt và Rubens, đồng thời có một kho tàng 35 chiếc xe hơi thương hiệu sang trọng quý hiếm như Ferrari, Bentley và Rolls-Royces, độc đáo nhất là chiếc Mercedes S350 được độ lại biến thành bản sao một xe người dơi Batmobile.

Thực ra sản xuất vaccine không phải là ý tưởng của chính Adar, mà từ người cha, ông Cyrus Poonawalla. Tuy phụ thân thành lập SII vào năm 1966, ban đầu chỉ để tận dụng huyết thanh tinh khiết từ giống ngựa thuần chủng Poonawalla Stud nuôi trong khu chuồng rộng 200 mẫu Anh của dòng tộc để sản xuất những vaccine ngừa bệnh bạch hầu, uốn ván và ban đỏ, nhưng chính Adar Poonawalla lại là người đã thuyết phục ông phát triển thứ vaccine đặc dụng mà Bill Gates từng gợi ý năm 2015. Khi ấy, vị tỷ phú công nghệ đồng sáng lập Microsoft kiêm nhà từ thiện này đã cảnh báo sớm cho thế giới về một hiểm họa đại dịch mới.

Thay mặt cho Tổ chức Y tế Thế giới và Liên minh Toàn cầu về Vaccine và Tiêm chủng (Gavi), Adar bắt đầu tăng gấp đôi quy mô cơ sở của công ty và sản xuất nhiều vắc-xin hơn cho các nước đang phát triển. Đây là chương trình từ thiện vaccine do Gates hỗ trợ và Poonawalla là thành viên hội đồng quản trị. Vào năm 2011, ông thay cha làm giám đốc điều hành của SII. Khi Covid-19 hoành hành, Poonawalla đã quyết định mạo hiểm chấp nhận rủi ro để trở thành người đi tiên phong.

Vào thời điểm đó, viện đang làm việc với Đại học Oxford về việc phát triển một loại vaccine sốt rét mới, nên nhân tiện các nhà khoa học của trường đã yêu cầu hợp tác nghiên cứu vaccine riêng do họ chủ trì. Tháng 5/2020, Poonawalla đã gặp giám đốc điều hành của AstraZeneca, Pascal Soriot, qua một cuộc gọi điện video và cả hai cùng đàm phán một thỏa thuận để SII sản xuất khoảng 1 tỷ liều trong vòng 12 tháng, chiếm gần một nửa tổng số vaccine của Oxford.

Ngay khi nhận được lọ vaccine mẫu chứa các thành phần tế bào nuôi cấy cần thiết và hướng dẫn chi tiết để tạo ra vaccine AstraZeneca, Poonawalla đã ra lệnh cho ba nhà máy lúc đó đang sản xuất một số loại vaccine sinh lợi khác ngay lập tức chuyển sản xuất sang chế phẩm mới.

Cả thế giới xem như đã phụ thuộc vào SII vì nơi đây sẽ sản xuất 1,5 tỷ liều vaccine mỗi năm. Quyết định đầu tư của viện cũng rất dễ dàng vì công ty là một doanh nghiệp tư nhân, không phải chịu trách nhiệm trước các nhà đầu tư, chủ ngân hàng và cổ đông.

Adar Poonawalla sau này thừa nhận đây là một canh bạc rất lớn. Vào thời điểm đó không ít người đánh giá ông không điên thì cũng là khùng với ván bài đặt cược bạo tay như vậy. Khi AstraZeneca nhận được phê duyệt quy định đầu tiên từ Cơ quan quản lý các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và thuốc của Vương quốc Anh (MHRA) vào tháng 12 năm 2020, SII đã thực hiện được 40 triệu liều. Viện hiện đang sản xuất 80 triệu liều mỗi tháng và đang hướng tới mục tiêu đạt sớm 100 triệu liều.

Sau cơ sở ở Anh, Poonawalla đang xây dựng một nhà máy khác trị giá 400 triệu USD tại chính Ấn Độ, dự kiến sẽ mở cửa vào năm 2024 để sản xuất 1 tỷ liều vaccine mỗi năm. Có thể xem chừng đã khá muộn để phát huy hết hiệu quả của loại vaccine chống dòng virus corona này, nhưng Poonawalla vẫn hướng tâm trí đến những đại dịch tiếp theo trong tương lai. Ông bình tâm khi đánh giá, có thể không xảy ra trong cuộc đời của mình, nhưng chí ít ở thế hệ các con của ông, biết đâu sẽ có một đại dịch toàn cầu khác tồi tệ hơn đại dịch lần này. Như vậy, nhiệm vụ của “ông hoàng vaccine” vẫn còn nặng nề!