Sau một số tác phẩm viết về làng quê xưa, như Quê hương tuổi thơ (NXB Kim Đồng, 2015); Chuyện làng quê một thuở (NXB Văn học, 2021); Tôi kể chuyện làng (NXB Văn học, 2022) mà nhà thơ Trần Đăng Khoa gọi đó là một “bảo tàng văn” về làng quê Bắc bộ Việt Nam, mới đây tác giả Lê Hữu Tỉnh (hội viên Hội Nhà văn Hà Nội) cho ra mắt tập tuỳ bút - tản văn Rong chơi miền vui thú (NXB Văn học, 2024) nhàn đàm về những cái thú ở đời, trong đó có nhiều “nhã thú” thanh cao, quen thuộc trong cuộc sống thường nhật.

262 trang sách trong Rong chơi miền vui thú đã lan tỏa tinh thần vui sống lành mạnh. Trong cuộc đời có phần xô bồ và vội vã, chính lối sống an nhiên, vui vẻ, sẽ giúp con người cởi bỏ ưu phiền, nhẹ gánh mưu sinh, mang lại năng lượng tích cực cho đời sống. Những vui thú cũng vì vậy mà trở nên ý nghĩa hơn. Nó đã trở thành điểm tựa tinh thần của con người trong cõi nhân sinh.  

Rong chơi miền vui thú của tác giả Lê Hữu Tỉnh hấp dẫn tôi bắt nguồn từ nhan đề của cuốn tùy bút - tản văn này. Bởi miền vui thú thì gần gụi, đời thường chứ chẳng phải cao sang, kì bí. Còn rong chơi thì có nghĩa là tự do, tự tại với những thú vui trong cuộc đời. Chính nhan đề này đã lan tỏa cái thú “rong chơi” trong từng bài viết của tác giả. Có điều rong chơi mà vẫn tỉ mỉ, tinh tường trong quan sát, thính nhạy trong thưởng ngoạn và chi chút trong việc gạn lọc từng con chữ.

Từ miền vui thú đời thường…

Miền vui thú đời thường của tác giả hiện lên trong cuốn sách đa dạng trong những chiều kích của đời sống. Đó là thú “xê dịch” nơi Y Tý đại ngàn; Bắc Hà - miền cao nguyên trắng; Phú Quốc - vùng đất thịnh vượng; Sa Vĩ, Móng Cái - nơi địa đầu Tổ quốc; Cửu Trại Câu - vẻ đẹp thiên tạo mê hồn… Đó còn là thú ẩm thực đầy tinh tế, như thú thưởng trà cao nhã; “say trong tỉnh, tỉnh trong say” với bia hơi Hà Nội đóng lon; nhâm nhi rượu quê nút lá chuối; “thanh nhẹ, thơ thới” cùng món bánh gio với “vị bánh thanh mát, vị mật ngọt dịu thoảng thơm, thêm chút nồng nồng lạ miệng của nước gio với sự kết tụ của nhiều loài thảo mộc…”. Rồi thú điền viên, vui với ruộng vườn; thú sưu tầm cổ vật, thú ca hát, thú chép sử, thú đọc sách, thú viết lách, thú ô tô, thú bạn bè, thậm chí cả thú tổ tôm, thú internet... Đặc biệt thú xem bóng đá được tác giả dành hẳn 3 bài viết để miêu tả về những sự kiện của bóng đá Việt Nam, cũng như cảm xúc của một người hâm mộ nhiệt thành. Có thể nói, những thú vui đời thường như vậy đã tạo nên một Lê Hữu Tỉnh luôn thấm đẫm, bén nhạy với hơi thở của cuộc sống, luôn chắt chiu, nhặt nhạnh, kì khu những vui thú trong cuộc đời. Để gìn giữ cái đẹp văn hóa. Để lan tỏa niềm vui sống lành mạnh của một lớp người “thích nhàn du, nhàn đàm, ưa ngoái nhìn, ngẫm ngợi về nhân sinh, nhân thế” (trang 16).

 … Đến miền vui thú chữ nghĩa

Tôi đặc biệt chú ý đến miền vui thú chữ nghĩa của Lê Hữu Tỉnh bởi chính cái thú chữ nghĩa này đã tạo nên một người hưu luôn chăm chút, cần mẫn, gạn lọc những con chữ để làm đẹp cho đời. Lê Hữu Tỉnh quan niệm thú chữ nghĩa là “viết những gì mình thích, viết những bài văn vụn, những bài tản văn, tạp bút suy ngẫm, ngẫm ngợi (nghĩ chậm) về cuộc đời, về nhân thế…” (trang 73). Tinh thần rong chơi này của ông thực sự là “siêu chơi”: chơi mà được, chơi mà đầy ý nghĩa.

Thú chữ nghĩa của người hưu tuổi 70 Lê Hữu Tỉnh thể hiện ở cách gạn lọc con chữ, phóng khoáng trong dùng chữ để chữ nghĩa vừa bay bổng, tinh tế, vừa chính xác, chuẩn chỉ khiến người đọc không cưỡng lại được mà cứ rong ruổi theo những miền vui thú.

Ông dùng chữ giản dị, gần gụi, chứ chẳng cầu kì, cách điệu. Cái thứ ngôn ngữ này có lẽ bắt nguồn từ tính cách của một nhà giáo dạy ngôn ngữ, luôn luôn cố gắng phân tích rành rẽ để người đọc dễ dàng nắm bắt. Chẳng hạn ngay từ lời ngỏ của cuốn sách này, tôi đã thấy chất ngữ ngôn thể hiện rất rõ khi ông giải thích tường tận nhan đề “rong chơi miền vui thú”: “Lâu nay, ta từng nghe cách nói: miền kí ức, miền hoang tưởng, miền hoài niệm… Còn ở đây là miền vui thú, là không gian của những thú vui đời thường trong cõi nhân sinh. Rong chơi là nhàn du, là đi chơi đây đó trong không gian kì thú ấy” (trang 15); rồi khi phiếm đàm về những cái “thú” ở đời thì ông đã tỏ bày khá rõ ràng “Thú, cái thú được từ điển giải nghĩa là “điều vui thích”. Đúng, nhưng dường như chưa “thấu”, chưa “đã”. Từ này còn có một “quầng nghĩa”, gợi một “trường liên tưởng” xa rộng hơn. “Thú” còn là say mê, đam mê; là thụ hưởng, thưởng thức; là thỏa mãn, khoan khoái; là hưng phấn, bay bổng, thăng hoa bất tận…” (trang 17).

Nhịp điệu trong câu văn của Lê Hữu Tỉnh cũng có những nét đồng điệu với con người ông - một nhà giáo mực thước, trầm tĩnh, lắng sâu mà cũng đầy chất nghệ sĩ phiêu lãng. Có những khi giọng văn chậm rãi, lại có lúc đầy phấn hứng để thưởng thức, để khám phá, để hòa điệu với những vẻ đẹp của miền vui thú trong cuộc đời. Hãy cùng thưởng thức cách ông miêu tả về danh tửu “Rượu ngô Bản Phố - Bắc Hà”: “Cầm chai rượu rót ra từng chén nhỏ. Hương rượu ở miệng chai thoảng thơm tỏa ra. Nâng chén rượu lên, hương rượu càng tỏa ra nồng nàn ngào ngạt. Nhấp một ngụm, rượu tan chảy nhẹ êm. Nhấp ngụm nữa, thấp thoáng cảm nhận hương vị kết tụ từ núi rừng, sông suối, cỏ cây…” (trang 67). Cách thẩm rượu chầm chậm, đầy tinh tế và khoái cảm. Còn đây là thú thưởng trà cao nhã, tĩnh lặng: “Cùng nâng chén trà sánh như mật ong, hít hà hương trà, hương của núi rừng cỏ cây, rồi nhấp một ngụm nhỏ, nóng ran nơi đầu lưỡi. Hương trà mộc thoảng thơm mơn man dịu nhẹ. Khứu giác đánh thức vị giác. Vị chát nhẹ đặc trưng ấn tượng của trà, dần chuyển sang vị ngọt dịu nơi cuối lưỡi. Một đại tiệc tưng bừng hoan lạc của khứu giác và vị giác. Hương ấy, vị ấy chính là sự kết tụ, hội tụ hương vị, sắc màu của hoa lá cỏ cây miền sơn cước” (trang 106). Thưởng trà mà như thấy người hưu Lê Hữu Tỉnh tưởng như đang phiêu du bay bổng, lãng đãng mộng mơ ở xứ nào.

Mỗi một miền vui thú như một giai điệu luôn cuốn hút, níu giữ và bám riết người nghe. Cứ chầm chậm, lắng sâu mà đầy ma mị. Tinh thần “thư thái, thơ thới” của người hưu ở tuổi 70 này thực sự đã lan tỏa để bạn đọc cùng “phiêu du trong không gian của những niềm vui thú bất tận” (trang 16). Hãy chăm sóc đời sống tinh thần của con người trong guồng quay khắc nghiệt của đời sống và “rong chơi” trong những thú vui thường nhật để cảm nhận sự giao hòa với cõi nhân gian cũng chính là lối sống mà mỗi con người chúng ta cần “làm giàu cho tâm hồn mình, làm mới cho cảm xúc của mình”, để cuộc sống thêm hương vị và đa dạng sắc màu.

 Rong chơi vui thú quên ngày tháng 

Thơ thới, ngẫm ngợi kiếp nhân sinh. 

(Đọc Rong chơi miền vui thú của Lê Hữu Tỉnh, NXB Văn học, 2024)