Mấy ngày nay, mạng xã hội xuất hiện nhiều đoạn clip ghi lại cảnh người dân tranh nhau giật đồ cúng cô hồn tại TP Hồ Chí Minh, thu hút sự chú ý và tranh luận của cộng đồng.

Nhiều clip ghi lại hình ảnh hàng trăm người giành nhau đồ cúng cô hồn gồm thịt gà, heo, bánh, hoa quả…, hất mâm cúng lật úp, đồ cúng vương vãi, tung toé.

Có clip cho thấy cảnh tượng đám đông đổ về khu vực quận 5, TP.HCM, bất chấp mưa gió, xô đẩy, tranh nhau nhặt những tờ tiền cúng cô hồn do người đàn ông đứng trên lầu thả xuống đường. 

Đáng chú ý là clip ghi lại cảnh nhóm thanh, thiếu niên cầm hung khí rượt đuổi nhau trên đường, xuất phát từ mâu thuẫn giữa nhân viên của quán bar Dubai 9 Club trên đường Nguyễn Văn Khối, phường 8, quận Gò Vấp với nhóm thanh niên xông vào định giật đồ cúng cô hồn khi quán còn đang cúng.

Quan niệm dân gian xem cúng cô hồn là nhằm "cứu giúp" những linh hồn khốn khổ, vất vưởng, lang thang không có nơi thờ cúng, đồng thời để khỏi bị “họ” quấy phá, hoặc mong được họ "phò trợ". Đối với những gia đình làm kinh doanh, cúng cô hồn là phong tục không thể thiếu. Nhà nào làm ăn càng lớn, lễ vật cúng càng nhiều, có giá trị lớn.    

Các món phẩm vật sau khi cúng xong, gia chủ sẽ để luôn ở cửa cho mọi người đến "giật". Ngày trước, đi giật cô hồn thường là thiếu niên, nhi đồng bởi theo dân gian, cô hồn rất yêu trẻ em, sẽ không trách phạt khi thấy chúng vui vẻ. Theo phong tục, càng có nhiều người giật cô hồn, gia chủ càng ăn nên làm ra. Vì thế, để thu hút trẻ em tới giật, gia chủ dùng cách tung tiền lẻ ra sân, trẻ sẽ xúm lại vừa “giật” vừa reo hò.

Ngày nay, hầu như cảnh giật cô hồn "náo nhiệt", mang nét đặc thù trong văn hóa truyền thống của người Việt không còn nữa. Thay vì trẻ em hào hứng tham gia, ngày càng xuất hiện nhiều người lớn, đặc biệt là thanh niên, tham gia vào đội ngũ giật cô hồn. Họ lập thành băng nhóm, có kế hoạch hành động, có phương án đối phó khi “bất trắc” xảy ra, chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, phương tiện “hành nghề”, thậm chí trang bị cả hung khí, khi cần là động thủ ngay. Hành động của họ không khác gì kẻ cướp, gia chủ bày mâm cúng chưa kịp thắp nhang, họ đã bê nguyên cả con heo quay, gà, cả mâm lễ rồi "ba chân bốn cẳng" tháo chạy.

Những thanh niên khỏe mạnh, vạm vỡ nhưng như "kẻ cướp ngày" khi giành giật đồ cúng cô hồn ấy là ai, thuộc thành phần nào trong xã hội, hoàn cảnh gia đình như thế nào, môi trường giáo dục ra sao? Họ được dạy dỗ gì về lòng tự trọng, trách nhiệm cộng đồng? Họ sẽ làm gì với những món đồ cúng giật được? Đó là nỗi trăn trở của những ai quan tâm đến nền giáo dục, đến một thế hệ trẻ; đến giềng mối gia đình chứ không đơn giản chỉ là những sự cố, tình huống xảy ra trong "mùa" cúng cô hồn hàng năm.

Để đảm bảo an ninh trật tự, ngăn chặn những sự việc giật đồ cúng cô hồn tiêu cực xảy ra như vừa qua, cùng với lực lượng công an, người dân có nhu cầu cúng cô hồn nên thay đổi tư duy và phương cách sao cho phù hợp.

Vừa qua đã có trường hợp, thay vì rải tiền, gia chủ kêu gọi mọi người xếp hàng nhận theo thứ tự, tuy vấp phải phản ứng của không ít “cô hồn” (cách gọi khác để chỉ những người có thái độ hung hãn, thiếu văn minh) nhưng đây cũng có thể xem như một gợi ý.

Đồ cúng cô hồn cũng nên mang ý nghĩa tượng trưng, tránh cúng những phẩm vật có giá trị lớn, kích thích lòng tham của người giật. Cúng cô hồn mà khiến đám đông giành giật, đánh đập nhau điên cuồng thì gia chủ cũng không nhận được phước lộc.

Mọi thứ có thể thay đổi nhờ vào các biện pháp, quy định… nhưng để một lớp thanh niên là rường cột quốc gia sống có lý tưởng, có tư cách, có lòng tự trọng… lại thuộc về nền tảng giáo dục. Trước tiên là trách nhiệm của bố mẹ, của gia đình, ngay khi một đứa trẻ vừa sinh ra và suốt quá trình nuôi dạy trước khi con trưởng thành.  

Cúng và giật cô hồn thuộc về niềm tin dân gian có từ lâu đời. Để phong tục này không trở thành một trò mê tín gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội, đến an toàn sức khỏe và tính mạng con người, rất cần sự chung tay góp sức, thay đổi tư duy của những gia chủ có nhu cầu cúng cô hồn hàng năm. Để hạn chế lực lượng thanh niên tham gia “cướp” đồ cúng cô hồn, cần sự quan tâm giáo dục con em của từng gia đình. Đồng thời, không nên tham rẻ mà tiếp tay tiêu thụ đồ cúng do giật cô hồn mà có.

Để một phong tục truyền thống được duy trì trong xã hội văn minh, hiện đại, cần sự chung tay đồng bộ từ nhiều phía để trả lại ý nghĩa tâm linh lành mạnh cho việc cúng cô hồn và giật cô hồn.