3 điều chỉ có ở Giải thưởng VinFuture

Thưa GS, được biết mùa giải thứ 3 VinFuture đón nhận 1.300 đề cử, gấp ba lần so với mùa giải đầu tiên. Ông đánh giá thế nào về quy mô số lượng đề cử này?

Giáo sư Pisano: Đầu tiên, tôi không ngạc nhiên khi Giải thưởng VinFuture lại thu hút nhiều đề cử đến vậy. Hãy nhìn vào bản chất của giải thưởng này, đó chính là theo đuổi lĩnh vực khoa học công nghệ nhằm phụng sự nhân loại. VinFuture là một trong số rất ít giải thưởng lớn tôn vinh các cá nhân đứng sau những tiến bộ mang lại tác động tích cực cho con người. Ngoài ra, Giải thưởng VinFuture được tổ chức rất bài bản, chuyên nghiệp nên tôi nghĩ việc thu hút nhiều đề cử như vậy là điều đương nhiên.

Theo giáo sư, đâu là yếu tố thu hút các nhà khoa học, nhóm nghiên cứu đến với Giải thưởng VinFuture?

Trước tiên, tôi muốn khẳng định rằng bản thân luôn dành sự tôn trọng cho tất cả giải thưởng lớn khác như Giải Nobel, Giải Đột phá (Breakthrough), Tang Prize hay Japan Prize. Đó đều là những giải thưởng xuất sắc, nhưng chỉ gói gọn về mặt kỹ thuật, khoa học và thành tựu khoa học.

Tuy nhiên, có những điều chúng ta chỉ có thể thấy ở Giải thưởng VinFuture. Thứ nhất, VinFuture đề cao tác động tích cực đến nhân loại; thứ hai, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phụ nữ tham gia vào chương trình nghị sự khoa học và công nghệ. Cuối cùng giải thưởng đề cao các quốc gia đang phát triển cũng như vai trò ngày càng tăng của họ với thế giới.

Bên cạnh đó, tôi nghĩ chúng ta nên chúc mừng các nhà sáng lập và những người đặt nền móng hình thành Giải thưởng VinFuture vì họ đã xác lập được những giá trị và sứ mệnh vô cùng đúng đắn, đồng thời đưa Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên công nhận cùng lúc tất cả những giá trị đó. Đó là điều tuyệt vời cho cả thế giới cũng như đất nước các bạn. Tôi nghĩ thế giới sẽ có cái nhìn khác về Việt Nam qua cách Giải thưởng VinFuture khẳng định rõ sứ mệnh của mình.

VinFuture đã chứng minh được vị thế trên thế giới

Là đồng Chủ tịch Hội đồng Sơ khảo, giáo sư đánh giá gì về những đề cử của mùa giải năm nay? Các đề cử tập trung vào lĩnh vực gì?

Tôi cho rằng Giải thưởng VinFuture đang hoạt động rất hiệu quả với sự gia tăng liên tục về chất lượng, số lượng và sự đa dạng của các đề cử.

Tôi có thể tiết lộ một chút, lĩnh vực trọng tâm chính là lĩnh vực công nghệ có khả năng cải thiện chất lượng cuộc sống con người. Trong lĩnh vực sinh học, chúng tôi tiếp nhận rất nhiều đề cử về sức khỏe con người, cũng như nâng cao hiệu quả nông nghiệp nhằm đảm bảo nguồn lương thực cho mọi người. Đối với hạng mục Giải thưởng Chính, chúng tôi đang xem xét nhiều đề cử dành cho các nhóm nhà nghiên cứu đã tạo ra tác động thực sự lâu dài trên phạm vi toàn cầu.

Quy mô và mục tiêu của VinFuture có đặt ra thách thức hay khó khăn nào cho Hội đồng Sơ khảo trong quá trình đánh giá và sàng lọc đề cử hay không, thưa Giáo sư?

Một giải thưởng thành công là một giải thưởng khiến Hội đồng Sơ khảo “luôn chân luôn tay”. Và câu nói này đã được chứng minh khi chúng tôi nhận được rất nhiều hồ sơ. Nhưng tôi cho rằng sự vất vả này xứng đáng.

Tiếng lành đồn xa, rất nhiều đề cử đã được gửi về và chất lượng ngày càng đi lên. Điều đó đồng nghĩa việc cân nhắc và lựa chọn cũng trở nên “đau đầu” hơn. Với tư cách đồng chủ tịch Hội đồng Sơ khảo, những khó khăn này chính xác là điều tôi mong muốn, khi VinFuture thành công tới mức chúng tôi phải “vò đầu bứt tai”, lo lắng đêm ngày để đưa ra quyết định chính xác nhất. 

Những người đầu tiên đoạt Giải thưởng chính của VinFuture, Tiến sĩ Katalin Karikó và Giáo sư Drew Weissman đã trở thành Chủ nhân giải thưởng Nobel Y học năm nay. Ông đánh giá thế nào khi VinFuture đã công nhận giá trị và đóng góp toàn cầu của nghiên cứu này, trước cả giải thưởng tầm cỡ như Nobel?

Đầu tiên, việc có chung nhận định (với giải Nobel) cho thấy quy trình lựa chọn đề cử của Giải thưởng VinFuture rõ ràng rất hiệu quả. Thứ hai, điều này chứng tỏ với thế giới về vị thế và tầm nhìn của Giải thưởng VinFuture vì hai nhà khoa học này đã được VinFuture công nhận trước đó.

Tôi nghĩ những nhà sáng lập Giải thưởng VinFuture nên tự hào về những gì họ đã làm. Họ tạo ra một giải thưởng không chỉ vinh danh nhà khoa học nữ và nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển – những nhóm yếu thế mà còn dự đoán trước những nghiên cứu sẽ sớm được quốc tế ghi nhận.

Tất cả điều trên là sự khẳng định cho việc Giải thưởng VinFuture thực hiện hiệu quả sứ mệnh của mình cũng như mang lại tín nhiệm lớn cho Việt Nam - một trong những quốc gia đầu tiên tôn vinh giá trị của những nghiên cứu này ngay từ rất sớm.

Tính tiên phong - Sứ mệnh đặc biệt của VinFuture

Giáo sư đã đồng hành với Giải thưởng VinFuture từ những ngày đầu thành lập. Tới hiện tại, nhìn lại hành trình đã qua, ông nhận thấy Giải thưởng VinFuture có điểm khác biệt nào so với những giải thưởng khác?

Tôi sẽ chỉ ra một điểm khác biệt quan trọng, đó là khi các nhà khoa học được đề cử cho Giải thưởng VinFuture, họ thực sự được đánh giá dựa trên những đóng góp có ích cho nhân loại.

Tôi nhận thấy rằng Giải thưởng VinFuture không mắc phải những điểm hạn chế như một số giải thưởng khác. Chẳng hạn, có giải yêu cầu ứng viên không thể được đề cử nếu chưa từng giành được giải thưởng nào. Điều đó có nghĩa là Giải thưởng VinFuture được tự do tìm kiếm để vinh danh các tài năng xuất chúng, bất kể tài năng đó đến từ đâu trên thế giới, đặc biệt nếu họ là phụ nữ hay công dân của các quốc gia có ít lợi thế hơn các nước phương Tây giàu có.

Giải thưởng VinFuture có 4 giá trị cốt lõi: Bình đẳng, Toàn cầu, Bền vững và Tiên phong. Giáo sư có cho rằng Giải thưởng VinFuture đã truyền tải được hết những giá trị cốt lõi này hay không?

Chắc chắn rồi. Tuy nhiên, nếu phải chọn ra một giá trị khiến tôi tâm đắc nhất, đó là sự tiên phong.

Nhắc đến giá trị tiên phong, chúng ta có hiểu rằng các đề cử phải là những người đang làm điều gì đó đi trước thời đại. Song tôi đang đề cập tới một góc nhìn khác: Giải thưởng VinFuture chính là nơi tiên phong tìm kiếm những thành công bước đầu. Nếu làm được điều đó, ngày càng nhiều nhà khoa học sẽ cống hiến cả đời mình nhằm tạo ra những tác động tích cực cho cộng đồng. Đó là sứ mệnh đặc biệt mà chỉ Giải thưởng VinFuture có thể đảm nhận. Tôi rất trân trọng hai nhà sáng lập đã đưa ra tầm nhìn đó.

Xin trân trọng cảm ơn GS!