Bài 1: Bùng nổ doanh số

Việc vận chuyển loại trái này bằng xe tải đến các điểm trong khu vực như Kuala Lumpur, Singapore hoặc Bangkok là tương đối dễ dàng. Nhưng việc vận chuyển chúng đến Quảng Châu, Bắc Kinh và xa hơn nữa, đặc biệt là khi trái cây đã chín và có hương vị đậm đà nhất, lại gặp nhiều vấn đề. Đặc biệt là khi mùi của trái này nặng như thể rò rỉ khí gas.

Một trong nhiều ví dụ về các trường hợp “tai nạn” do mùi sầu riêng gây ra là vào năm 2019, khi một máy bay chở khách Boeing 767 cất cánh từ Vancouver, British Columbia, với một lô hàng sầu riêng trong buồng chứa. Theo báo cáo của cơ quan quản lý Canada, các phi công và phi hành đoàn “nhận thấy mùi nồng nặc khắp máy bay” ngay sau khi cất cánh. Lo sợ máy bay gặp sự cố, các phi công đeo mặt nạ dưỡng khí và báo với kiểm soát viên không lưu rằng họ cần hạ cánh khẩn cấp. Khi đáp xuống đất, sầu riêng được phát hiện là thủ phạm gây ra mùi hôi thối.

Malaysia đã cố gắng giải quyết vấn đề vận chuyển bằng cách đông lạnh trái sầu riêng. Một trong những người tiên phong của phương thức này là Anna Teo, một cựu tiếp viên hàng không, trong các chuyến bay của mình, bà đã nhận thấy sầu riêng không có mặt ở các nước khác.

Bà bỏ công việc hàng không và thử nghiệm kỹ thuật đông lạnh trong một nhà kho thuê. Bà nhận thấy rằng việc đông lạnh không chỉ làm giảm mùi của trái sầu riêng mà còn kéo dài thời hạn lưu trữ của loại trái này.

Ngày nay, ở ngoại ô Kuala Lumpur, bà Teo giám sát hơn 200 nhân viên tại công ty do bà thành lập, Hernan, chuyên xuất khẩu sầu riêng đông lạnh cũng như bánh mochi và các sản phẩm sầu riêng khác. 

Ở nơi khác, Thái Lan đã vận chuyển sầu riêng tươi trong container đông lạnh trong nhiều năm. Ngành sầu riêng Thái Lan tập trung ở tỉnh Chanthaburi, gần biên giới với Campuchia. Vào mùa thu hoạch cao điểm, tháng 5 và tháng 6, hàng đống sầu riêng chất khắp nơi. Mỗi ngày, khoảng 1.000 container vận chuyển sầu riêng rời khỏi các nhà máy đóng gói khắp Chanthaburi, tạo ra tình trạng ùn tắc giao thông sánh ngang với các giao lộ nhộn nhịp ở Bangkok. 

Một số container được chất lên cái mà truyền thông Thái Lan gọi là “Đoàn tàu sầu riêng”, một dịch vụ đường sắt chở hàng nối Thái Lan và Trung Quốc sử dụng đường ray cao tốc mà Trung Quốc xây dựng. Vì nhu cầu từ Trung Quốc quá lớn, các container thường trở về Thái Lan trống rỗng để nhanh chóng được chất thêm sầu riêng tiếp tục chuyển tới Trung Quốc.

Jiaoling Pan, giám đốc điều hành của Speed Inter Transport, một công ty có trụ sở tại Bangkok chuyên sử dụng container lạnh do Mỹ sản xuất để vận chuyển sầu riêng, cho biết 2/3 số container của cô trở về trống rỗng.

Tại cơ sở đóng gói của cô, sầu riêng được đi qua dây chuyền laser để khắc số series lên vỏ mỗi quả. Các nhà bán lẻ ở Trung Quốc muốn có khả năng truy xuất bất kỳ trái nào đến tận từng vườn cây.

Bà Pan sinh ra ở Nam Ninh, miền nam Trung Quốc và đã đến Thái Lan để học đại học. Bà ở lại nơi đây sau khi ngả lòng với sầu riêng, loại trái mà trước đây bà chưa từng thấy. Bà so sánh sự ưa thích sầu riêng như là chứng nghiện ngập.

“Mới 3 giờ sáng hôm qua, tôi đã ăn cả một quả sầu riêng”, bà Pan vui vẻ nói giữa những cuộc gọi từ khách hàng Trung Quốc đang tìm kiếm container vận chuyển rỗng.

Gần nơi kinh doanh của bà Pan là 888 Platinum Fruits, một công ty chuyên về sầu riêng và đang có kế hoạch niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Thái Lan trong năm nay, một điều lần đầu tiên xuất hiện trong ngành sầu riêng.

Natakrit Eamskul, giám đốc điều hành của 888 Platinum Fruits, đưa ra thước đo về sự tăng trưởng của ngành ở Chanthaburi: Hai thập kỷ trước, tỉnh này có 10 cơ sở đóng gói sầu riêng – ngày nay có 600 cơ sở.

Trên khắp Chanthaburi, dấu hiệu của sự giàu có từ sầu riêng hiện diện khắp nơi: những ngôi nhà hiện đại và những bệnh viện mới toanh. Một trung tâm mua sắm, khánh thành cách đây hai năm, đã tổ chức triển lãm ô tô vào tháng Tư.

Abhisit Meechai, một đại lý ô tô, cho biết: “Khi bạn từ một tỉnh khác đến đây, bạn sẽ nhận ra rằng những người trồng sầu riêng rất, rất giàu”. Đại lý của ông chuyên bán xe của hãng MG, thương hiệu nổi tiếng của Anh, thuộc sở hữu của SAIC Motor, một nhà sản xuất ô tô Trung Quốc.

“Đừng bao giờ đánh giá ai đó chỉ bằng vẻ ngoài,” ông Abhisit nói, ám chỉ những khách hàng nông dân trồng sầu riêng. “Họ đến đây với quần áo bẩn, bàn tay thô. Nhưng họ trả tiền mặt để  mua xe”.