Báo cáo của Bộ Công thương về kết quả xuất, nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc cho thấy, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, 4 tháng đầu năm 2022 tổng giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc ước đạt 4,15 tỷ USD (chiếm 50,32% tổng giá trị giao thương của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm 7,42% tổng giá trị thương mại song phương Việt Nam - Trung Quốc), giảm 64,5% so với cùng kỳ năm 2021.

Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc ước đạt 509,22 triệu USD (chiếm 26,85% giá trị xuất khẩu của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm tỷ trọng 2,84% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc), giảm 87,3% so với cùng kỳ năm 2021.

Nhập khẩu từ Trung Quốc ước đạt 3,64 tỷ USD (chiếm 57,84% tổng giá trị nhập khẩu của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm 9,57% tổng giá trị nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc), giảm 52,5% so với kỳ năm 2021.

Bộ Công thương đánh giá, hoạt động thương mại biên giới nói riêng, thương mại song phương Việt Nam - Trung Quốc nói chung nhờ sự vào cuộc tích cực của hai bên đã giúp giải quyết hiệu quả các vấn đề phát sinh trong thương mại biên giới. 

Tuy nhiên, việc Chính phủ Trung Quốc tiếp tục duy trì chính sách “Zero Covid” và áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt để kiểm soát hàng hóa, phương tiện,… nhằm phòng chống dịch Covid-19 tại các cửa khẩu biên giới đã ảnh hưởng lớn tới tốc độ thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới trên đất liền với Trung Quốc. Thậm chí có thời điểm đã gây ùn tắc hàng hóa nghiêm trọng tại khu vực cửa khẩu, đồng thời là nguyên nhân trực tiếp gây sụt giảm kim ngạch thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc thời gian qua.

Nhiều doanh nghiệp hai nước vẫn lựa chọn xuất khẩu “tiểu ngạch” (hình thức trao đổi cư dân biên giới) vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro về thanh toán, kiểm dịch, ép cấp, ép giá, ùn tắc,…Cơ sở hạ tầng phục vụ cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của một số tỉnh biên giới còn thiếu và yếu, đặc biệt là hạ tầng giao thông và các dịch vụ logistics còn hạn chế; cửa khẩu quốc tế đường sắt chưa được phát huy lợi thế do khác biệt về khổ đường ray; hạ tầng thương mại biên giới quy mô còn nhỏ lẻ, chưa đáp ưng được yêu cầu về trao đổi, lưu thông hàng hóa với phía Trung Quốc.

Tại địa bàn tỉnh Lào Cai, với việc phía Vân Nam tuy đã khôi phục hoạt động thông quan hàng hóa tại nhiều cặp cửa khẩu với Việt Nam nhưng vẫn tiếp tục tạm dừng thông quan nhiều mặt hàng nông sản, trái cây tươi (thanh long, chuối, vải thiều, nhãn, xoài,…) dẫn tới lượng hàng hóa này của ta tiếp tục dồn về địa bàn tỉnh Lạng Sơn để làm thủ tục xuất khẩu.

Bên cạnh đó, với việc các loại nông sản bước vào cao điểm vụ thu hoạch và năng lực thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu đường bộ tại Lạng Sơn chưa cải thiện…, nguy cơ tái diễn tình trạng ùn tắc nghiêm trọng như thời điểm trước tết Nguyên đán Nhâm dần 2022 hoàn toàn có thể xảy ra nếu không được tháo gỡ kip thời.

Hiện Bộ Công thương cũng đang tích cực phối hợp với các bộ ngành hai bên để trao đổi, đàm phán nhằm triển khai các giải pháp nhằm tăng thời gian thông quan tại các cửa khẩu; nâng cao hiệu suất làm việc của các lực lượng chức năng của cả 2 nước tại các cửa khẩu (như hải quan, kiểm dịch, doanh nghiệp dịch vụ vận tải, bốc xếp hàng hóa…), nhằm tạo thuận hơn cho hoạt động thông quan và xuất khẩu hàng hoá, đặc biệt là các mặt hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam đến thời điểm thu hoạch chính vụ.