Từ nhiều năm nay, sông Vàm Cỏ Đông trên địa bàn tỉnh Tây Ninh thường xuyên trong tình trạng tắc nghẽn vì lục bình. Loại cây này sinh sản nhanh, tập trung thành từng bè mảng trôi theo dòng chảy phủ kín mặt nước, đặc biệt nhiều vào mùa khô từ tháng 11 đến tháng 5 hàng năm và tại những đoạn cong hay có dòng chảy nhỏ.

“Theo thuỷ triều lên xuống, sáng lục bình sẽ chạy về địa phận Long An (cũ), chiều theo con nước về Tây Ninh (cũ), lục bình không có đường ra biển nên phát triển càng ngày càng nhiều”, ông Lê Minh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Mekong 102 có trụ sở tại Đồng Tháp chia sẻ. 

Vàm Cỏ Đông là tuyến đường thủy nội địa quốc gia quan trọng, kết nối với hàng trăm kênh, rạch trên địa bàn Tây Ninh chảy vào. Theo đó, tình trạng lục bình phát triển nhanh khiến các phương tiện đường thuỷ gặp nhiều khó khăn, cản trở việc đi lại và lưu thông hàng hoá, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân. Chưa kể, mật độ dày đặc của lục bình trên sông còn gây ảnh hưởng đến việc nuôi trồng thuỷ sản, tăng nguy cơ ngập úng đồng thời phát sinh chi phí nạo vét cho địa phương. 

Chính quyền địa phương đã thực hiện nhiều dự án xử lý tình trạng trên, dù vậy, việc xử lý vấn nạn lục bình mới chỉ dừng chủ yếu ở việc trục vớt đơn thuần nên chưa giải quyết dứt điểm tình trạng trên, nhất là khi tốc độ sinh sản của loại cây này tăng nhanh đến chóng mặt và diện tích phủ rộng đến hàng ngàn ha. 

Từ thực tế trên, ông Lê Minh Hiếu đã bắt tay nghiên cứu dự án thu gom và xử lý lục bình trên sông Vàm Cỏ Đông để sản xuất năng lượng tái tạo và phân bón hữu cơ, khai thác giá trị đầu - cuối của cây lục bình theo hướng kinh tế Xanh, kinh tế tuần hoàn.

“Lục bình nếu chỉ vớt lên và để đó hoặc cho các vườn cây đắp gốc thôi là chưa tận dụng hết giá trị của loại cây này”, ông Hiếu chia sẻ khi nói về dự án mới của ông.

Biến lục bình bỏ đi thành "mỏ vàng"

Ông Lê Minh Hiếu từng được biết đến với dự án biến chất thải từ quá trình sản xuất cá tra thành năng lượng tái tạo và phân bón, dự án của ông đã lọt TOP 10 cuộc thi Mekong Startup 2024. Ông đam mê với các dự án nghiên cứu tái chế sản phẩm trong nông nghiệp, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường đóng góp cho sự phát triển bền vững của ĐBSCL.

Theo nghiên cứu của ông, thành phần lục bình sẽ bao gồm khoảng 90% nước và 10% chất khô sau xử lý. Từ phân tích của Mekong 102 cho thấy, trong chất khô có tới 30-35% là thành phần cellulose, 25 -30% hemicellulose, 10-15% lignin, đây là nguồn nguyên liệu thích hợp để sản xuất năng lượng sinh học như than sinh học (biochar), viên nén sinh khối dùng trong các nhà máy công nghiệp. Trong khi đó, phần nước sau khi ép ra có thể tái sử dụng để tạo phân bón hữu cơ vi sinh sử dụng trong trồng trọt.

Ông Hiếu tính toán, nếu sử dụng công nghệ tàu vớt lục bình cơ giới kết hợp lao động địa phương, công suất vớt lục bình có thể đạt tới 150 - 200 tấn/giờ, một con số không hề nhỏ. Lục bình vớt lên sẽ được cho vào dây chuyền sản xuất cắt nhỏ 3 - 5cm để thuận lợi cho ủ vi sinh và sấy khô, tiếp đó là sử dụng công nghệ ép nước để giảm tới 80-90% khối lượng lục bình. Mekong102 sẽ sản xuất các sản phẩm từ nguồn nguyên liệu sau khâu sơ chế này.

Theo dự toán, chi phí đầu tư cho dự án bao gồm các khâu từ nhà xưởng, máy móc thiết bị đến hệ thống phụ trợ sẽ hết khoảng 25 tỷ đồng. Tuy nhiên, khi nhà xưởng đi vào hoạt động, sản lượng thành phẩm bao gồm cả từ chất đốt và phân hữu cơ sẽ lên tới 10 ngàn tấn trong năm đầu tiên, các năm tiếp theo có thể lên tới 20 ngàn tấn, kỳ vọng doanh thu đạt tới 35 tỷ đồng mỗi năm giúp lợi nhuận mang về khoảng 8 tỷ đồng.

Điều này có nghĩa, nếu được đầu tư công nghệ tái chế và phương pháp sản xuất phù hợp, cây lục bình có thể trở thành "mỏ vàng xanh" cho ĐBSCL. Trên hết, dự án sẽ trả lại sự sống cho dòng sông Vàm Cỏ Đông và góp phần phát triển kinh tế xã hội cho địa phương.  

Vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức 

Đã nhiều tháng nay ông Hiếu dành thời gian nghiên cứu chi tiết từ quy trình, kỹ thuật, các biện pháp áp dụng từ khâu đầu đến khâu cuối. Dự án đã sẵn sàng để đi vào hoạt động ngay khi có thể. Dù vậy theo ông Hiếu, để dự án đi vào thực tế sẽ còn cần thêm thời gian và không ít thách thức cần vượt qua. 

Trước mắt, dự án còn cần chờ Mekong 102 trúng thầu quyền khai thác trên sông Vàm Cỏ Đông. Việc thu gom, vận chuyển lục bình đến các xưởng sản xuất sẽ khá cao do sản lượng lớn, do đó ông mong muốn được bố trí nhà xưởng gần nguồn lục bình để giảm cự ly vận chuyển và chi phí vận chuyển, cụ thể là được sử dụng các bến bãi ven sông để triển khai dự án.

Ngoài ra, nguy cơ ô nhiễm thứ cấp khi ủ, nhiệt phân sẽ khó tránh khỏi trong quá trình nhà máy vận hành, đòi hỏi ông phải lắp đặt hệ thống xử lý khí thải và nước thải đạt chuẩn. Lục bình sinh trưởng mạnh vào mùa khô nên cũng cần dự trữ sinh khối đã ép khô để duy trì sản xuất quanh năm. Ông Lê Minh Hiếu kỳ vọng được chính quyền địa phương ủng hộ các dự án Xanh, có các chính sách thông thoáng cởi mở để các doanh nghiệp tư nhân như của ông biến dự án thành hiện thực, đóng góp cho sự phát triển địa phương.

"Tôi mong muốn góp phần nâng cao kinh tế tư nhân, muốn doanh nhân mạnh dạn phát triển, tư duy mới để thực hiện tốt Nghị quyết 68 của Chính phủ", ông Hiếu nhấn mạnh.