Thứ năm, 10/07/2025
Doanh Nhân Trẻ

Doanh Nhân Trẻ

  • Click để copy

Những trang viết sống động về Sài Gòn xưa

Giáng Ngọc
- 15:44, 18/11/2022

(DNTO) - “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” tập hợp những bài viết của nhà báo Cù Mai Công về thành phố Hồ Chí Minh trong hai thời kỳ: đô thành Sài Gòn phồn hoa trước năm 1975 và Gia Định thời “rừng rậm, đầm lầy, kinh rạch”, thu hút sự quan tâm của nhiều bạn đọc.

Mỗi bài viết trong “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” như một kết hợp nhuần nhị giữa tạp bút và biên khảo, khi kỷ niệm riêng của những cá nhân được đan xen với tư liệu lịch sử dày dặn, sắc nét.

Từng bài viết về đường phố, khu chợ, hàng cây… là một mảnh ghép ký ức sinh động, thấm đẫm hơi thở cũ xưa và cảm giác hoài niệm về Sài Gòn - Gia Định một thuở.

Bìa 1 tập sách của tác giả Cù Mai Công. Ảnh: HQ

Bìa 1 tập sách của tác giả Cù Mai Công. Ảnh: HQ

Trong phần 1, “Sài Gòn là thương”, tác giả kể về Sài Gòn trong giai đoạn Pháp thuộc cho đến trước năm 1975. “Sài Gòn đối với thế hệ trước 1975 là bánh mì Chợ Cũ, là hình ảnh tà áo dài thướt tha trên con đường Duy Tân ‘cây dài bóng mát’, là thanh âm của những bản nhạc bolero trên đài phát thanh hằng đêm, là giờ giới nghiêm khi thành phố chìm vào tĩnh lặng”, tác giả mở đầu cuốn sách.

Nhiều địa danh, nhân vật lịch sử và văn hoá của thành phố giai đoạn này được tác giả điểm qua thật sự sinh động và hấp dẫn. Đó là ngôi chợ Bến Thành bao lần long đong dời đổi, có lúc bị hủy diệt, là Chợ Cũ hơn một thế kỷ sầm uất trên… vỉa hè với thịt quay bánh mì, cơm thố và cà phê dĩa; đó là đường Catinat (nay là Đồng Khởi), Charner (nay là Nguyễn Huệ) - “đại lộ cà phê”, “phố bánh mì” đầu tiên của Sài Gòn, hay các trường Kiến trúc, Luật khoa cũ với “khung trời đại học” nổi tiếng trong thi ca…

Mỗi địa danh, tác già bày ra cho người đọc những thông tin, câu chuyện ly kỳ, đầy ngạc nhiên. Độc giả sẽ được giải đáp phần nào về gốc gác của cà phê vợt, tại sao gọi là Hồ Con Rùa nhưng lại không có… con rùa nào, hay sự ra đời của các công trình kiến trúc cũ độc đáo của thành phố.

Những trang ký ức sống động về Sài Gòn xưa . Ảnh; HQ

Những trang ký ức sống động về Sài Gòn xưa . Ảnh; HQ

Còn trong phần 2, “Gia Định là nhớ”, tác giả lùi mốc thời gian về xa hơn, thời điểm 300 năm trước, “một thời mà nơi đây vẫn còn là rừng rậm, đầm lầy, kinh rạch”. Để từ đây, bạn đọc như chiêm ngưỡng những thước phim lịch sử hấp dẫn về những biến động thuở vùng đất mới hình thành: những cơn binh lửa hồi thế kỷ 18; trận chiến bi tráng chống Pháp tại Thành Gia Định năm 1859…

Sách còn trình bày về công tác quy hoạch vùng Gia Định qua các thời kỳ: Từ những nét vẽ trục lộ đầu tiên của một người Việt; các thách thức quy hoạch mà người Pháp từng đối mặt; cho đến việc Sài Gòn đã không còn theo ý muốn của nhà quy hoạch từ giữa thập niên 1960 ra sao.  

Tại sao giữa khu trung tâm được người Pháp quy hoạch vuông vức lại có những con đường không theo trật tự nào? Từ khi nào mà những khu ổ chuột xuất hiện bên cạnh những công trình hoa lệ của “Hòn ngọc Viễn Đông”? Bạn đọc sẽ hiểu được phần nào nguồn cội lịch sử cho các vấn đề hạ tầng mà thành phố ngày nay phải đối diện.  

TCBC_GiadinhlanhoSaiGonlathuong (1)

Trong “Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương”, mặc dù trích dẫn tư liệu từ nhiều sử gia, học giả, nhà nghiên cứu, với nhiều hình ảnh tư liệu quý giá, tuy vậy, tác phẩm không khô cứng như… sách giáo khoa lịch sử, mà rất gần gũi, dễ “vào”, một phần nhờ giọng văn như kể - bình dân, mộc mạc, rất Sài Gòn của Cù Mai Công.  

Cạnh đó, màu sắc riêng của tác phẩm còn nằm ở những mẩu chuyện thị dân được các nhân vật trong sách kể lại, thu thập. Và cả nhiều ký ức riêng của chính tác giả: từ mùi cà phê nóng ở Chợ Cũ, con đường rợp cây lá thuở nhỏ cùng gia đình đi chơi Sở Thú, cho đến khung trời bình yên, mát rượi dưới những tàng cây sao dầu ở cơ quan cũ… 

Với bao kỷ niệm, hổi ức riêng đó, một thế hệ bạn đọc 6x, 7x sẽ được dẫn dắt để nhớ về từng hàng cây, con đường, khung trời cũ. Còn người trẻ ngày nay cũng bồi hồi nhận ra lịch sử thành phố này lẫn ký ức của những thế hệ trước thật mênh mông, nhiều lớp lang văn hoá và cảm xúc.

Chợ Bến Thành ngày xưa. Ảnh: TL

Chợ Bến Thành ngày xưa. Ảnh: TL

Trải qua hơn 300 năm, vùng đất Sài Gòn - Gia Định năm xưa giờ đã trở thành một “siêu đô thị” của hơn 10 triệu người sinh sống với nhiều thay đổi. “Đường Dưới - con đường nhỏ hẹp và ẩm ướt từ Sài Gòn vào Chợ Lớn xưa kia - nay đã trở thành đại lộ Đông Tây với hơn 10 làn xe”, Cù Mai Công dẫn chứng. Đáng tiếc thay, nhiều địa danh, công trình kiến trúc, câu chuyện và nề nếp văn hoá độc đáo được đề cập trong cuốn sách đã không còn dễ tìm ở hiện tại.

Khi đọc sách và nhìn vào biến chuyển không ngừng theo dòng thời gian, người đọc ắt sẽ đồng cảm với cái cảm giác ngậm ngùi, tiếc nhớ không thể che giấu của tác giả: “Dẫu biết rằng ‘cái cũ không đi sao cái mới lại’, nhưng chứng kiến một phần đời của mình mất đi, ai mà không cảm thấy tiếc nuối, huống chi đó là kỷ niệm của nhiều thế hệ”.

Nguyên bản đồ Gia Định - Sài Gòn - Chợ Lớn do Trần Văn Học vẽ năm 1815, việt hóa bởi Nguyễn Đình Đầu - Ảnh tư liệu

Nguyên bản đồ Gia Định - Sài Gòn - Chợ Lớn do Trần Văn Học vẽ năm 1815, việt hóa bởi Nguyễn Đình Đầu - Ảnh tư liệu

Cuốn sách nhẹ nhàng đặt ra nhiều suy ngẫm về những nét văn hoá, lịch sử vàng son - “những viên ngọc quý” của TP.HCM vẫn còn hiện diện - điều mà mọi thế hệ luôn cần thận trọng giữ gìn, ghi nhớ trên từng chặng đường phát triển, đô thị hoá.

“Gia Định là nhớ, Sài Gòn là thương” là tập sách đầu tiên của một serie sách mà First News – Trí Việt sẽ phối hợp với tác giả Cù Mai Công để thực hiện trong thời gian tới, gồm: Sài Gòn một thuở - Dân Ông Tạ đó tập 2, Sài Gòn một thuở - Dân Ông Tạ đó tập 3…

Đặc biệt, lần đầu tiên sau 25 năm, sáu tập “Sài Gòn by night” sẽ được tái bản. Đây là những tập sách best seller ra liên tục trong sáu năm 1997 – 2002 của tác giả Cù Mai Công, ít nhiều gây “chấn động” dư luận thời kỳ đó. Số lượng in mỗi lần 15.000 – 20.000 bản đã hết ngay trong một tuần.

Dù lúc ấy có nhiều đề nghị tái bản nhưng do nhiều lý do, tác giả đã không thực hiện được. Các tập sách này đã được đưa vào giảng dạy môn phóng sự ở nhiều trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam và đại sứ Mỹ ở Việt Nam lúc ấy đã phải tìm mua. 

Lần tái bản đầu tiên này, không chỉ in lại những bài báo về một Sài Gòn về đêm của giới trẻ “ăn chơi” lúc đó mà cũng là lần đầu tiên, tác giả công khai “bí mật hậu trường” của những bài phóng sự ấy. 

 

Tin khác

Văn hoá - Xã hội
Nhận được 4 giải thưởng lớn cho bộ phim Chị Dâu tại Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng lần thứ III 2025 (DANAFF III), đạo diễn Khương Ngọc mới đây chia sẻ về dự án mới nói về sự hy sinh của người bà dành cho cháu có tên gọi Cục vàng của ngoại.
1 ngày
Văn hoá - Xã hội
Sau thời gian im ắng, Cao Thái Sơn trở lại với ca khúc “Cứ khóc hết đi em” – một bản ballad đầy cảm xúc đánh dấu sự chuyển mình trong tư duy âm nhạc của nam ca sĩ, đồng thời cũng thay lời đồng hành thầm lặng với những ai chưa dám kể câu chuyện của mình.
1 ngày
Văn hoá - Xã hội
Mấy hôm nay trên mạng xã hội nhiều câu chuyện xúc động bước ra từ qua khứ nhờ chế độ Street View của Google Maps được chia sẻ. Nhiều hình ảnh người xưa, cảnh cũ hiện ra không chỉ khiến cho người trong cuộc thổn thức mà còn thôi thúc người ngoài cuộc mau mau mở Google Maps thao tác và hồi hộp tìm kiếm. Tuy nhiên, cuộc chơi nào cũng có “cái giá” của nó.
2 ngày
Văn hoá - Xã hội
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu trở thành vấn đề cấp bách toàn cầu, ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng… lối sống xanh gần đây trở thành xu thế của thời đại. Tại Việt Nam, lối sống xanh được đưa vào quốc sách với rất nhiều chương trình hành động. Trong đó có cuộc vận động tiêu dùng xanh.  
3 ngày
Văn hoá - Xã hội
Nam ca sĩ Phan Đinh Tùng chính thức ra mắt MV lyrics cho ca khúc kinh điển 'Ngồi bên em"'- một món quà tinh thần đặc biệt mà anh muốn gửi tặng đến những khán giả đã luôn ủng hộ và đồng hành cùng anh trong suốt thời gian qua.
4 ngày
Văn hoá - Xã hội
Hội Phòng chống HIV/AIDS TP.HCM khởi động chiến dịch truyền thông kỷ niệm 35 năm ứng phó với đại dịch HIV tại Việt Nam. NSND Kim Xuân; NSND Trịnh Kim Chi; NSƯT Tuyết Thu; hoa hậu H’Hen Niê; hoa hậu Bùi Quỳnh Hoa; á hậu Kim Duyên; á hậu Thanh Ngân, cùng nhiều nghệ sĩ đã tham gia.
5 ngày
Văn hoá - Xã hội
Đoàn Thiên Ân hôm nay là hình ảnh của một người phụ nữ hiện đại: biết ước mơ, dám hành động, và luôn sống để lan tỏa giá trị tốt đẹp đến xã hội.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
MV Tự nhiên thất tình - phần tiếp theo dự án Tự Tâm của Nguyễn Trần Trung Quân và Denis Đặng đã ra mắt khán giả.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Ngày 1/7, Công ty Cổ phần Vinpearl đã khai trương VinWonders Vũ Yên - Công viên giải trí và vườn thú lớn nhất miền Bắc. Với quy mô gần 20ha, dự án không chỉ mở ra hành trình vui chơi, khám phá bất tận, mà còn là mảnh ghép chiến lược, góp phần hoàn thiện hệ sinh thái sống – nghỉ dưỡng – giải trí đẳng cấp quốc tế tại Vinhomes Royal Island, đưa nơi đây thành điểm đến thượng lưu bậc nhất khu vực.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Ca sĩ Hồ Ngọc Hà đã tạo nên một dấu ấn đặc biệt khi góp mặt liên tiếp tại 3 đêm chung kết lớn trong năm 2025 tại 3 thành phố khác nhau: Chung kết Hoa hậu Việt Nam 2024, diễn ra ngày 27/6 tại TP Huế; Chung kết Hoa hậu Trái đất Việt Nam 2025 tổ chức ngày 28/6 tại Hải Phòng, và đêm Chung kết Điểm hẹn tài năng ngày 29/6 tại Hà Nội.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Nhà hát sân khấu nhỏ và NSND Mỹ Uyên vừa trình làng vở kịch ca nhạc thiếu nhi - ảo thuật mới nhất mùa hè 2025 Biệt đội gà vịt. Câu chuyện ngụ ngôn giàu tính giáo dục dựa trên ngòi bút sắc sảo và thú vị Vương Huyền Cơ - biên kịch đứng sau chuỗi tác phẩm sân khấu ăn khách dành cho thiếu nhi trong những năm qua.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Giữa một thị trường giải trí thay đổi không ngừng và luôn đề cao yếu tố kịch tính trong kịch bản, “Gia Đình Haha – Những ngày trời bao la” nổi lên như một hiện tượng tương phản thú vị, một 'bộ phim không kịch bản'.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Tối 28/6, chung kết Hoa hậu Biển Việt Nam Toàn cầu 2025 diễn ra tại Quảng Ninh với màn tranh tài của 30 ứng viên đến từ mọi miền của Tổ quốc. Với phần thi ứng xử thuyết phục , Nguyễn Hoài Phương Anh đã xuất sắc đăng quang Hoa hậu Biển Việt Nam toàn cầu 2025
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Với chất giọng truyền cảm cùng những bản tình ca gắn liền với cảm xúc, Vicky Nhung đã đưa khán giả qua một hành trình âm nhạc nhiều tầng bậc, trên sân khấu Love in the Bay by Ambassador Cruise.
1 tuần
Văn hoá - Xã hội
Tối 28/6, Hiệp hội Áo dài TP.HCM tổ chức Đêm Gala “Áo dài tri ân”. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện Ngày hội Văn hóa Áo dài TP.HCM 2025.
1 tuần
Xem thêm