Nhiều điểm mới trong Luật Nhà giáo

Toàn văn Luật Nhà giáo số 73/2025/QH15 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 16/6/2025 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Đây là bộ luật chuyên ngành đầu tiên quy định đầy đủ về vị trí pháp lý, quyền, nghĩa vụ và các chính sách dành cho đội ngũ nhà giáo.

Trong đó, điểm mới đáng chú ý và làm nức lòng thầy cô là theo luật quy định, lương của nhà giáo sẽ được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp.

Luật bao gồm 9 chương, 42 điều, với các nội dung chính  quy định về vị trí pháp lý, quyền, nghĩa vụ, chính sách đãi ngộ và các quy định khác liên quan đến nhà giáo. Khẳng định đội ngũ nhà giáo là lực lượng nòng cốt, là nhân tố chủ đạo của ngành giáo dục.

Luật cũng quy định về hoạt động nghề nghiệp, tuyển dụng, sử dụng nhà giáo; Quy định về chức danh nhà giáo chia theo cấp học, trình độ đào tạo; Quy định về chế độ nghỉ hưu, trong đó nhà giáo mầm non có thể có nguyện vọng nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn không quá 5 tuổi so với quy định mà không bị trừ tỷ lệ lương hưu; Quy định về chế độ đào tạo, bồi dưỡng phát triển nghề nghiệp liên tục cho nhà giáo; Quy định về hợp tác quốc tế; Về tôn vinh, khen thưởng, xử lý vi phạm đối với nhà giáo…

Đặc biệt “hấp dẫn” là chính sách tiền lương: Mức lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp.

Ngoài câu chuyện tiền lương, luật còn quy định nhà giáo giảng dạy tại cơ sở giáo dục đại học được quyền tham gia quản lý doanh nghiệp do cơ sở giáo dục đại học đó thành lập.

Nhà giáo được quyền thành lập công ty, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp.

Trước đây, theo Điều 2 Luật Viên chức 2010, giáo viên tại các cơ sở giáo dục công lập sẽ được xếp vào đội ngũ viên chức và phải thực hiện theo các quy định của pháp luật liên quan đến viên chức. Vì thế theo khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp 2020 Giáo viên công lập chỉ được phép góp vốn, mua cổ phần chứ không được đứng tên thành lập công ty hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp.

Cũng có nghĩa là nhà giáo không phải là viên chức (ví dụ, giáo viên trường tư, giáo viên dạy hợp đồng không phải viên chức) vẫn có thể thành lập công ty.  

Việc này đưa đến bất cập: Nhiều giáo sư, tiến sĩ tại các trường đại học không được đứng ra thành lập công ty để phát triển sản phẩm do họ phát minh, sáng chế ra.

Điều 8 Luật Nhà giáo 2025 có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 vẫn quy định nhà giáo làm việc tại các cơ sở giáo dục công lập (là viên chức) không được thành lập công ty hoặc kinh doanh khác ngoài giờ làm việc, Tuy nhiên, nhà giáo giảng dạy tại cơ sở giáo dục đại học được nghiên cứu khoa học, chuyển giao sản phẩm và hưởng chính sách ưu đãi trong hoạt động nghiên cứu khoa học; Đồng thời được phép tham gia quản lý doanh nghiệp do cơ sở giáo dục đại học thành lập hoạt động trong lĩnh vực phát triển khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ. Đây là quy định mới nhằm tháo gỡ hạn chế, bất cập trong quản lý, điều hành doanh nghiệp thuộc đại học.

Việc này cũng sẽ tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế, đồng thời tăng thu nhập cho giảng viên; hỗ trợ các trường đại học chủ động trong kinh tế, giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.  

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tỏ ra lo lắng việc kinh doanh sẽ ảnh hưởng tới chất lượng giảng dạy, đồng thời xảy ra trường hợp lạm dụng danh nghĩa kinh doanh thương mại thuần tuý.