Thị trường ngách, kiếm tiền nhanh

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, 9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản cả nước đạt 6,6 tỷ USD, giảm 22,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Từ tháng 6 trở đi tăng trưởng âm thu hẹp dần. Riêng trong tháng 9, doanh số xuất khẩu chỉ còn thấp hơn 5% so với cùng kỳ nên tổng kim ngạch trong quý III chỉ thấp hơn 12% so với cùng kỳ năm 2022 và đây cũng là mức giảm ít nhất trong 3 quý năm nay.

Chia sẻ trong buổi giao ban với các  thương vụ Việt Nam ở nước ngoài hôm 31/10, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), cho biết mặt hàng tôm (tôm thẻ, tôm chân trắng), cá tra, cá ngừ là 3 nhóm mặt hàng thuộc câu lạc bộ xuất khẩu tỷ đô của Việt Nam đã bị ảnh hưởng bởi sự sụt giảm nhu cầu từ các thị trường chính như Mỹ, châu Âu, Trung Quốc, CPTPP.

Mức sụt giảm của ngành thuỷ sản trong 2 quý đầu năm từ 30-45%, thậm chí thị trường Mỹ sụt giảm đến hơn 50%. Đến thời điểm hiện tại, sụt giảm toàn ngành là -22% (trong dịch Covid là -27%). Đây là mức động viên lớn trong hoàn cảnh hiện nay.   

Tuy vậy, trong gần 100 mặt hàng chế biến tôm, cá, cá biển xuất khẩu các thị trường, đại diện VASEP cho biết vẫn có những thông tin tích cực. Một số mặt hàng được sự quan tâm đáng kể như cá minh thái, cá tuyết, cá bòng, cá thu, cá sòng, cá chim, nước mắm, cá chuối, cá trê.

Dưới góc độ ngành hàng, ông Nam cho biết sẽ thấy ngay rằng một nửa trong số này là nhóm mặt hàng gia công xuất khẩu. Có nghĩa, một số ông chủ ở thị trường lớn như Nhật Bản, Mỹ họ gửi luồng hàng lớn mà họ không có khả năng chế biến đưa về cho doanh nghiệp Việt Nam. Cũng có thông tin là có cả nguồn hàng từ Trung Quốc về do nước này cắt giảm dòng hàng từ Nhật Bản.

“Đây là những dòng hàng tích cực mà các doanh nghiệp hội viên ở miền Trung, miền Bắc đang kiến nghị với VASEP. Chúng tôi dự kiến tuần tới khi đầy đủ thông tin sẽ báo cáo với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để làm việc với các ông chủ Nhật Bản cũng gặp khó khăn do dòng hàng bị Trung Quốc và Nga cắt giảm. Các nước khác như Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ cũng đang có biện pháp tương tự để cạnh tranh dòng hàng từ Nhật Bản sang nước họ”, ông Nam nhấn mạnh.

Khác với những ngành hàng khác, ông Nam cho biết gia công thuỷ sản giúp doanh nghiệp quay vòng vốn nhanh (chỉ từ 30 ngày, lâu nhất là 45 ngày), không mất nhiều chi phí, tài nguyên môi trường để tạo ra một con tôm hay cá trưởng thành.

Vị này đề nghị đại diện các thương vụ ở những thị trường liên quan như Nhật Bản, Trung Quốc và ở các nước đối thủ chú ý hỗ trợ ngành hàng. “Vì việc này không chỉ liên quan đến công ăn việc làm trước mắt, mà còn ảnh hưởng tới thị phần trong tương lai”, ông Nam nhấn mạnh.

Kiểm soát chất lượng không chỉ trên giấy tờ

Theo ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, tháng 10 vừa qua, đoàn kiểm tra thuỷ hải sản đánh bắt không khai báo của EU đã vào Việt Nam làm việc. Đoàn công tác đã đánh giá rất cao nỗ lực từ phía Chính phủ Việt Nam trong việc giải quyết gỡ thẻ vàng. Nhưng trên thực tế vẫn còn nhiều vấn đề phát sinh.

Ông Quân khuyến nghị hiệp hội thuỷ sản cần gây ra nhiều sức ép hơn và hướng dẫn nhiều hơn với ngư dân, ngư trường để đảm bảo rằng vấn đề triển khai IUU tốt trên thực tế chứ không phải tốt trên văn bản hay chỉ đạo của Chính phủ và các bộ ngành.

 Cũng trong tháng 10 vừa qua, trong báo cáo giám sát thuỷ hải sản của châu Âu cũng đưa Việt Nam vào “tầm ngắm”sau khi nghiên cứu toàn bộ chu trình phát triển thuỷ hải sản của Việt Nam trong năm qua và đưa ra các khuyến nghị.

6 tháng đầu  năm, Tổng vụ Sức khỏe và An toàn thực phẩm (DG SANTE) của EU cũng tiến hành thẩm định các vấn đề an toàn của thuỷ hải sản Việt Nam. Báo cáo đưa ra lấy xác  suất 20% các lô hàng của Việt Nam vào EU, trong đó 7,3% không đạt yêu cầu. Vị tham tán cho biết, đối với EU, ngưỡng này là cực kì nghiêm trọng bởi hàng thuỷ hải sản vào EU là những doanh nghiệp  đã được cấp code, trước khi sang cũng đã được kiểm tra về giấy vệ sinh an toàn thực  phẩm từ Bộ Nông nghiệp.

“Chúng ta đã triển khai một số biện pháp tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng yêu cầu về chất lượng”, ông Quân nói.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ, cho biết năm ngoái, quy mô thị trường thuỷ sản nước này lên tới 28 tỷ USD, chiếm 25,9% thuỷ sản toàn cầu. Hiện nay, giá mặt hàng thuỷ sản tại Hoa Kỳ đã tăng 2 con số, thuỷ sản tăng từ 13-15%.

Dự kiến nhu cầu nhập khẩu thuỷ hải sản của nước này sẽ phục hồi khi tỷ lệ tồn kho của các nhà nhập khẩu giảm về mức trung bình, chỉ số niềm tin tiêu dùng được cải thiện, cùng với đó là nhu cầu tiêu dùng tăng trong các dịp lễ cuối năm (giáng sinh, tạ ơn, năm mới) sẽ là cơ hội tích luỹ hàng tồn kho. Điều này giúp đơn hàng xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam vào nước này cải thiện từ quý 3.

Tuy vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần hướng tới cạnh tranh thông qua chất lượng, hạn chế việc cạnh tranh thông qua giá rẻ. Đặc biệt, cần lưu ý đảm bảo ghi chép kế toán rõ ràng, tuân thủ quy trình kế toán quốc tế. Lưu trữ đầy đủ hồ sơ quá trình sản xuất, chế biến để truy xuất thông tin và phục vụ các đợt thẩm tra tại chỗ của cơ quan chức năng Hoa Kỳ.