Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, Brian Cardarella ở Boston (Mỹ) đã là triệu phú Dogecoin. Đầu năm 2021, người đàn ông 41 tuổi này đã đầu tư hàng chục nghìn USD vào loại tiền số này. Khi Dogecoin - được tạo ra năm 2013 dựa trên một meme trực tuyến hài hước - tăng mạnh, giá trị khoảng đầu tư của anh đã vượt một triệu USD.

Dù giá Dogecoin có giảm gần đây nhưng khoản đầu tư vẫn có giá trị hàng trăm nghìn USD. "Đó là một chuyến phiêu lưu đầy cảm xúc", Cardarella, sáng lập một công ty tư vấn phần mềm, cho biết.

Bitcoin - một loại kỹ thuật số tồn tại trên Internet và không phụ thuộc vào bất kỳ chính phủ nào - thường được coi là mốt tài chính đối với các nhà đầu cơ công nghệ. Nhưng năm nay, số lượng loại tiền số đã bùng nổ, thu hút hàng loạt nhà đầu tư mới bởi tiềm năng lợi nhuận khổng lồ.

Đi cùng với chúng là một nền văn hóa thấm đẫm sự hài hước và được khuyến khích của các tỷ phú nổi tiếng bao gồm Elon Musk. Dogecoin, được đặt tên theo meme "doge" Shiba Inu, đã tăng hơn 9.000% trong năm nay, theo Coindesk.

Nhưng sự phát triển "hoang dã" của thị trường tiền số đang va chạm với việc các nhà quản lý ngày càng lo ngại về những rủi ro mà các nhà đầu tư thông thường phải gánh chịu, và khả năng các hệ thống thanh toán kỹ thuật số ẩn danh phần lớn này tạo điều kiện cho các hành vi sai trái.

Tuần trước, Ủy ban Chứng khoán Mỹ đã cảnh báo các nhà đầu tư rằng, Bitcoin là một khoản đầu tư mang tính đầu cơ cao, đồng thời chỉ ra "việc thiếu quy định và có khả năng gian lận hoặc thao túng".

Hiện đã có gần 10.000 loại tiền kỹ thuật số được cung cấp bởi các trang web cho phép nhà đầu tư dễ dàng giao dịch. Trong lúc người Mỹ nhận tiền cứu trợ và mắc kẹt ở nhà, việc nhiều người nghĩ ra việc kiếm tiền bằng cách đầu tư vào chúng cũng là chuyện dễ hiểu. "Tại sao có quá nhiều người tham gia. Tôi không ngạc nhiên nếu nhiều người xem tiền số như là khoản đầu tư duy nhất của họ", Cardarella nói.

Cuộc tấn công bằng ransomware (một loại virus mã hóa) vào đường ống dẫn dầu Colonial Pipeline gây ra tình trạng thiếu khí đốt ở những vùng rộng lớn của Mỹ vào tuần trước, đã khơi lại sự chú ý về việc sử dụng tiền số để tạo điều kiện cho tội phạm.

"Có một sự căng thẳng về quyền riêng tư so với quyền được biết của chính phủ," Kenneth Rogoff, Giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard nói và cho rằng việc trốn thuế và tài trợ cho các hoạt động bất hợp pháp là những thách thức mà tiền kỹ thuật số đặt ra cho các chính phủ. "Điều này đã xảy ra với tiền mặt, nhưng tiền mặt không là gì so với tiềm năng của tiền số", ông nói thêm.

Một vài loại tiền số như Bitcoin có các cộng đồng nhà phát triển, các doanh nhân xây dựng những sản phẩm tài chính. Nói chung là nó còn hữu dụng, trong khi nhiều loại tiền số khác không mang lại tiện ích rõ ràng nào ngoài việc giao dịch.

Những ngày gần đây, thị trường tiền số biến động mạnh. Sau khi tỷ phú Elon Musk xuất hiện trên chương trình "Saturday Night Live" hôm 8/5 chê bai tiền kỹ thuật số, Dogecoin đã giảm hơn 30%. Ông tiếp tục tung ra cú đánh mới khi tuyên bố Tesla sẽ không chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin vì việc đào ra nó không thân thiện môi trường.

Bitcoin, loại tiền số có giá trị nhất, vì vậy đã giảm khoảng 10%, vào kéo theo xu hướng lao dốc chung của cả thị trường. Hôm chủ nhật vừa rồi, khi úp mở chuyện Tesla có thể đã bán Bitcoin, đồng tiền này tiếp tục giảm mạnh.

Những ý tưởng bất chợt của Elon Musk chỉ là một phần của câu chuyện trong tháng này. Một loại tiền số mới có tên là Internet Computer, nhằm mục đích thúc đẩy các phiên bản mở, phi tập trung của phần mềm mạng xã hội và doanh nghiệp, đã ra mắt hôm 10/5 và đạt vốn hóa thị trường gần 40 tỷ USD vào ngày 14/5.

Trong ba tháng qua, tổng giá trị của các loại tiền số đã tăng vọt 40%, lên khoảng 2.000 tỷ USD. Các ứng dụng như Robinhood và Coinbase cung cấp một loạt tiền số để đầu tư và người dùng có thể chuyển đổi thành tiền mặt.

Các chuyên gia nói rằng sự dễ dàng trong giao dịch đã được khuếch đại bởi các điều kiện kinh tế và xã hội của đại dịch, khiến người ta không thể tham gia các hoạt động giải trí trực tiếp và sòng bạc. Trong khi, nhiều người Mỹ có hàng nghìn USD tiền kích cầu do chính phủ phát.

Nick Maggiulli, CEO tại Ritholtz Wealth Management đã có một tweet được lan truyền rộng rãi, khiến người Mỹ càng phấn khích với tiền số. Ông cho biết, nếu một người nhận được 3 lần phát tiền của chính phủ và đầu tư toàn bộ số tiền đó vào Dogecoin lần lượt vào các thời điểm tháng 4,12 năm ngoái và tháng 3 năm nay thì giá trị khoản đầu tư hiện giờ của họ tầm 50.000 USD.

"Bởi sự biến động giá lớn này, bạn bắt đầu thấy bạn bè của mình kiếm tiền, mọi người có chung nỗi lo sợ bị bỏ lỡ và họ muốn trở thành một phần của sự phấn khích," James Putra, Phó chủ tịch chiến lược sản phẩm tại TradeStation Crypto cho biết. "Những người thậm chí chưa từng suy nghĩ về giao dịch giờ đang nói chuyện với tôi về các biểu đồ", ông nói thêm.

Và hiện tượng này mang tính toàn cầu chứ không dừng lại ở Mỹ, với nhiều người tin vào cơ hội đổi đời. Christopher Hansson, sinh viên luật 29 tuổi ở miền nam Thụy Điển là ví dụ. "Rất nhiều người đã kiếm tiền và thay đổi cuộc sống trong giai đoạn đầu của Internet và tôi có thể nói rằng tiền số là Internet 2.0", anh nói.

Hansson đã đầu tư khoảng 15.000 USD vào tiền số kể từ năm 2017 và thấy giá trị khoản đầu tư tăng lên đáng kể. "Độc lập về tài chính tất nhiên đó là một bước dài, nhưng đây là một bước ngoặc", anh chia sẻ.

Angela Walch, Giáo sư Trường Luật của Đại học St. Mary và là cộng sự nghiên cứu tại Trung tâm Công nghệ Blockchain UCL, cho rằng có một loạt yếu tố đang tạo ra làn sóng các nhà đầu tư nghiệp dư lao vào thị trường tiền số.

Nó bao gồm đại dịch toàn cầu, các gói kích thích lớn của Mỹ và nhiều nước, và tâm lý coi tiền số là nơi trú ẩn an toàn trong một thế giới đang bất ổn. "Hãy nghĩ về nó như mua một tờ vé số hay chi tiêu bất cứ điều gì bạn có thể thoải mái như ở Vegas. Bạn có thể thắng lớn và còn mang giá trị giải trí", bà nói.

Tương tự như cơn sốt GameStop đầu năm nay, thị trường tiền số gần đây được xem là khá hài hước khi sự cường điệu thay thế các nguyên tắc cơ bản và sự chứng thực, hành động của người nổi tiếng - như Elon Musk - có thể làm khuynh đảo thị trường. Giá của các đồng tiền số biến động dữ dội khi những người có ảnh hưởng tuyên bố rằng họ phấn khích hoặc khinh bỉ chúng.

Các cảnh báo gần đây của Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) về sự nguy hiểm của Bitcoin theo sau các lời kêu gọi của chính phủ trong việc có động thái rõ ràng hơn, bằng cách thành lập cơ quan giám sát liên bang để giám sát khu vực tiền số.

"Hiện tại, các sàn giao dịch những tài sản tiền số không có khuôn khổ quy định tại SEC hoặc Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai", Chủ tịch SEC Gary Gensler nói với quốc hội hồi đầu tháng. "Hiện không có cơ quan quản lý thị trường nào chịu trách nhiệm các sàn giao dịch tiền số này. Và do đó, thực sự không có biện pháp bảo vệ chống lại gian lận hoặc thao túng", ông nói thêm

Một số nhà quản lý nước khác thậm chí còn dứt khoát hơn. "Tôi sẽ nói lại điều này một cách rất thẳng thắn. Chỉ mua chúng nếu bạn chuẩn bị mất tất cả tiền của mình", Andrew Bailey, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh, tuyên bố.

Các nhà quản lý phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc đặt ra chính sách mới về tiền số không chỉ vì rủi ro đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ mà còn do sự bùng nổ rộng lớn, được hậu thuẫn bởi các tổ chức tài chính hàng đầu như JPMorgan Chase và Goldman Sachs.

Cả hai đang thúc đẩy kế hoạch cung cấp các sản phẩm tài chính dựa trên tiền số cho khách hàng của họ. Theo giáo sư Angela Walch, khi tiền số len lỏi vào hệ thống tài chính chính thống, chúng càng có thể gây ra rủi ro hệ thống.

Trong khi đó, mâu thuẫn cơ bản của sự tồn tại tiền số vẫn chưa có lời giải với các cơ quan quản lý. "Có hai khái niệm rất khác nhau: tạo ra sự ẩn danh trong blockchain và đồng thời có một loại tiền tệ có thể theo dõi và quản lý. Chúng là những khái niệm rất trái ngược nhau", Alex Reffett, Đồng sáng lập của East Paces Group, một công ty quản lý tài sản cho biết.

Theo ông, các chính phủ có thể phá hủy tiền kỹ thuật số nếu họ muốn. "Nhưng những ý tưởng làm cho tiền số trở nên độc đáo và có giá trị ở một mức độ nào đó lại phụ thuộc vào các lĩnh vực không kiểm soát được", ông nói.