Thứ Ba vừa qua, 28/3, hãng thương mại điện tử khổng lồ Alibaba Group Holding Ltd. đã bất ngờ công bố kế hoạc tách “đế chế” trị giá 220 tỉ đô la của họ ra thành 6 công ty, tự gây quỹ và bán cổ phiếu riêng biệt.

Kế hoạch này có hai mục đích, để làm nguôi ngoai sự ngờ vực của chính quyền Trung Quốc đối với các công ty công nghệ khổng lồ và cũng là để xóa nỗi lo ngại của giới đầu tư sau một năm ngành công nghệ nước này bị vùi dập dưới áp lực từ các nhà làm luật.

Cuộc cải tổ lớn nhất trong lịch sử Alibaba rất có thể sẽ là một khuôn mẫu để ngành công nghệ Trung Quốc đi theo.

Ngay sau công bố chia tách, giá cổ phiếu Alibaba “bay cao” lên 16% tại thị trường Hồng Kông, đem đến 30 tỉ đô la giá trị thị trường cho hãng này. Cổ phiếu Tencent Holdings Ltd. cũng tăng theo, kỳ vọng Tencent cũng có thể theo bước đi của đối thủ.

"Một công đôi việc"

Chính quyền Trung Quốc dưới quyền Tổng Bí thư Tập Cận Bình đã nhiều lần chỉ trích sự ảnh hưởng của các công ty công nghệ khổng lồ. Họ lo ngại sự tập trung ảnh hưởng cũng như dữ liệu vào những công ty khổng lồ như thế sẽ ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo và đe dọa quyền lực của chính quyền.

Alibaba và Tencent là hai “gã khổng lồ” thống trị ngành công nghệ Trung Quốc bấy lâu nay. Hai hãng này đầu tư vào hàng trăm công ty khởi nghiệp hàng năm, có thể điều chỉnh hướng đi của cả một phân khúc sản phẩm dịch vụ, từ dịch vụ chia sẻ phương tiện cho đến giao hàng.

Cải tổ thành tổ hợp các công ty cổ phần con như thế là rất hiếm trên thị trường Trung Quốc. Cấu trúc trước kia của Alibaba là cách một hãng vận hành tất cả bộ phận, ban ngành dưới một “ô dù” duy nhất, dù đó có là cụm máy chủ server hay siêu thị bán hàng.

Bằng cách chia tách thành nhiều công ty con, Alibaba đã có thể chia rẽ quyền quyết định và các dòng sản phẩm/ dịch vụ thành nhiều mảnh nhỏ.

“Đối với Bắc Kinh, cách thức này thỏa mãn lo ngại lạm dụng ảnh hưởng độc quyền của những hãng công nghệ Internet”, các nhà phân tích của Evercore, Neo Wang và Gin Wang cho biết.

Tách nhỏ nhưng tăng giá

Công bố hôm thứ Ba của Alibaba trùng khớp với sự trở lại của nhà sáng lập hãng này, tỷ phú Jack Ma. Điều này làm dấy lên nhiều đồn đoán rằng chính quyền Trung Quốc đang nới lỏng “gọng kềm” kiểm soát những tập đoàn thương mại lớn nhất nước, một nỗ lực hồi phục nền kinh tế sau nhiều năm nằm dưới chính sách chống dịch Covid khắt khe.

Nhưng công bố này cũng đủ để ra dấu hiệu cho giới đầu tư. Trái phiếu đô la của Alibaba thắt chặt khoảng 1 đến 5 điểm phần trăm trong ngày thứ Tư sau công bố. Morgan Stanley hiện ước tính nhóm các công ty Alibaba có trị giá đến 530 tỉ đô la.

Để giải thích tại sao Alibaba tách nhỏ lại có giá trị cao hơn trước kia, các nhà phân tích thuộc Evercore viết: “Bắc Kinh không giải tán bất kỳ một phần nào của Alibaba, họ vẫn giữ vững thị phần trong từng phân khúc, bao gồm cả sức ảnh hưởng độc quyền trong ngành thương mại điện tử”.

Bên ngoài Trung Quốc, giới đầu tư và ngân hàng khen ngợi kế hoạch chia nhỏ của Alibaba. Chia tách tập đoàn bao giờ cũng tạo thêm giá trị cho cổ đông, bởi nó cho phép các công ty con uyển chuyển tìm kiếm cơ hội vốn bị giới hạn bởi công ty mẹ, cũng như né tránh các mảng kinh doanh thua lỗ.

Các nhà phân tích thuộc Bernstein nói, tổng giá trị của các công ty con tách ra từ Alibaba vượt qua giá trị trước kia của hãng. Họ ước tính trung bình, cổ phiếu của Alibaba có thể đạt giá trị 164 đô la/ cổ phiếu, so với giá 86,12 đô la/ cổ phiếu trước kia.

Những miếng bánh béo bở

Alibaba sẽ chia thành 6 phân khúc: điện toán đám mây, thương mại điện tử trong nội địa Trung Quốc, thương mại điện tử toàn cầu, bản đồ kỹ thuật số và dịch vụ giao nhận thực phẩm, hậu cần, truyền thông và giải trí.

Trong số 6 phân khúc tách ra từ Alibaba, phân khúc điện toán đám mây tạo được nhiều sự chú ý nhất. Giám đốc điều hành Daniel Zhang sẽ đứng đầu bộ phận này, đánh dấu tầm quan trọng của mảng công nghệ trí thông minh nhân tạo, vốn được kỳ vọng sẽ là phân khúc dẫn đầu trong tương lai.

Phân khúc điện toán đám mây của Alibaba được biết đến với tên gọi Aliyun, bao gồm tiện ích tin nhắn nhóm Dingtalk và cung cấp công nghệ điện toán đám mây, xử lý dữ liệu cho khách hàng trên toàn thế giới.

Phân khúc này từng sinh ra từ nhu cầu hỗ trợ công việc điều hành “đế chế” thương mại điện tử khổng lồ của Alibaba, hiện nó dẫn đầu thị phần tại châu Á, vượt qua các đối thủ nước ngoài như Amazon Web Services và Microsoft Azure.

Các nhà phân tích cũng chỉ đến Cainiao, phân khúc hậu cần hỗ trợ cho hệ thống thương mại điện tử của Alibaba, cũng như các dịch vụ vận chuyển hàng hóa khác như Ele.me, dịch vụ giao thực phẩm cạnh tranh với đối thủ Meituan.

Hai phân mảng đầy tiềm năng này có thể sẽ tìm kiếm IPO độc lập - theo dự đoán của Shawn Yang, Giám đốc điều hành tại Blue Lotus Capital Advisors. 

Đây không phải là lần đầu tiên Alibaba thành công trong việc tách nhỏ. Dịch vụ chi trả Alipay từng “rời tổ” vào hồi 2010, dẫn đến sự thành lập của Ant Group Co. Hãng tài chính này đã nằm dưới sự quản lý trực tiếp của Jack Ma.

Ant Group từng nhăm nhe thực hiện một đợt IPO được mong đợi là lớn nhất từ trước đến giờ thì bị chính quyền Bắc Kinh ngăn cản.

Nhiều nhà phân tích cho rằng kế hoạch chia tách của Alibaba có thể mở đường cho Ant Group nối bước làm theo.

Xiadong Bao, nhà quản lý quỹ tại Edmond de Rothschild Asset Management, cho biết: “Luồng gió mới từ các nhà làm chính sách vẫn tiếp tục thổi… Những thay đổi về góc nhìn của chính quyền cho thấy Trung Quốc đã lại tập trung về sự phát triển”.