Còn nhiều quy định pháp luật làm khó doanh nghiệp

Sáng 25/6, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tổ chức hội thảo trực tuyến “Chất lượng của thông tư và công văn: Góc nhìn từ doanh nghiệp”.

Chia sẻ thẳng thắn về vấn đề này, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho rằng có tình trạng vênh giữa thông tư với nghị định hoặc luật hay các văn bản quy phạm pháp luật diễn giải có lúc mà doanh nghiệp phải "cười ra nước mắt".

Ông Nam bày tỏ: “Có thực tế là dù luật có hiệu lực, nhưng nếu không có thông tư thì luật thì cũng "ngồi yên đấy". Trong nhiều trường hợp, nhiều công văn của Bộ, ngành còn có hiệu lực hơn cả luật. Ở góc độ doanh nghiệp, chúng tôi thường quan tâm đến thông tư, thi thoảng mới xem nghị định và rất ít khi “ngó” vào luật. Không phải vì chúng tôi không biết, mà cơ chế của ta chủ yếu thực hiện theo thông tư. Như vậy, tính hệ thống, đồng bộ là điều đáng quan tâm, vì hiện có tình trạng rất vênh giữa thông tư, nghị định và luật”.

Ông Nam dẫn chứng, cùng sản phẩm tôm đông lạnh dùng cho người, xuất đi khỏi Việt Nam thì Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn giao cho một đơn vị quản lý trên cơ sở Thông tư 48 kiểm tra an toàn thực phẩm với sản phẩm xuất khẩu. Trong khi đó, cũng là sản phẩm con tôm đông lạnh dùng cho người nhập từ nước ngoài về Việt Nam, Bộ này lại giao cho cơ quan khác, với cách thức quản lý là "kiểm dịch".

“Ở đây, những thông tư này vênh với luật. Trong cùng một Bộ mà đi từ trái sang phải là tên khác, như thế sẽ có sự quản lý và cải cách khác nhau. Như vậy rất khó cho doanh nghiệp”, ông Nam cho hay.

Với các công văn, lãnh đạo VASEP chỉ ra tình trạng văn bản ban hành chậm và rất chậm, mặc dù không phải văn bản quy phạm pháp luật nhưng không có công văn trả lời là các thủ tục "đứng lại hết". Nhiều công văn trả lời "hiểu sao cũng được", hoặc khó áp dụng…

 Nhiều thông tư, công văn to hơn nghị định

Bày tỏ về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam cho rằng, cần hạn chế đưa thêm điều kiện kinh doanh vào các thông tư. Theo ông Quyền, thời gian qua tình trạng này vẫn còn xuất hiện gây bức xúc cho doanh nghiệp.

“Kinh nghiệm một số nước quy định, nếu anh đưa thêm điều kiện này vào thì phải giảm bớt điều kiện khác, việc này giúp giảm chi phí và khó khăn cho doanh nghiệp”, ông Quyền nói.

Ông Quyền cho rằng, việc ban hành văn bản cần tránh nóng vội, tránh áp dụng ý chí của cơ quan quản lý, nếu không sẽ gây lãng phí rất lớn cho doanh nghiệp. Cần lấy ý kiến các đối tượng chịu tác động một cách cầu thị, có tính bình đẳng trong trao đổi, biên tập. Khi nào có ý kiến thống nhất mới đưa vào văn bản, cần giảm bớt điều kiện không cần thiết làm tăng thêm chi phí cho doanh nghiệp. 

Ở góc độ cơ quan nghiên cứu khi đề cập đến vấn đề này, bà Nguyễn Minh Thảo, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng, tình trạng tùy tiện mở rộng điều kiện kinh doanh trong thông tư là có, nhưng gần đây đã sửa đổi, giảm đi nhiều. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, luật, nghị định, thông tư chưa rõ ràng. Vẫn còn có hiện tượng nhiều nghị định còn mở rộng hơn so với luật. Thông tư mở rộng hơn so với nghị định.

“Nguyên nhân là tư duy quản lý, quản lý không vì doanh nghiệp, mà quản lý vì sức ép nên không kiểm soát được thông tư đã ban hành. Ở đây ta có người gác cửa (bộ phận pháp chế của các cơ quan quản lý), nhưng dù doanh nghiệp góp ý rất nhiều, nhưng cơ quan quản lý Nhà nước không tiếp thu. Như vậy có tạo được niềm tin để doanh nghiệp tiếp tục góp ý không?’, bà Thảo đặt câu hỏi.

Bà Thảo cũng chỉ ra, hiện có tình trạng xây dựng văn bản không dựa trên thực tiễn, không có sự tham khảo từ nhiều bên, nên có tình trạng văn bản ban hành rồi nhưng lại đình chỉ ban hành.

Nêu giải pháp hạn chế các văn bản kém chất lượng, bà Thảo cho rằng, cần chú trọng và có cơ chế giám sát văn bản quy phạm pháp luật khi được ban hành. "Thông tư là của bộ trưởng ban hành, nhưng hiện ta chưa có chế tài, mặc dù có cơ chế khởi kiện nhưng khó thực hiện", bà Thảo nói.

Đồng tình với ý kiến này, ông Nguyễn Hoài Nam, lãnh đạo VASEP cho rằng, khi xây dựng văn bản cần có hiệp hội và doanh nghiệp tham gia trong quá trình xây dựng. Cơ quan soạn thảo nâng cao trách nhiệm giải trình, tổng hợp ý kiến tiếp thu - không tiếp thu, thể hiện sự cầu thị trong việc lấy ý kiến đóng góp, đề xuất.

"Cần có chế tài cụ thể cho những văn bản kém chất lượng, gây ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp. Chúng ta có hàng trăm chế tài xử lý vi phạm của công dân, nhưng chế tài cho cán bộ trong ban hành các văn bản quy phạm pháp luật kém chất lượng lại rất ít, các cơ quan gác cửa cần có tiếng nói lớn hơn", ông Nam đề nghị.