Theo đánh giá của Phó giáo sư, tiến sĩ Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), so với Tết Tân Sửu 2021, tai nạn đánh nhau có giảm. Tuy nhiên, con số thống kê cho thấy thực trạng dùng bạo lực để giải quyết vấn đề của con người, nhất là ở giới trẻ đang lên ngôi và có vẻ như vẫn chưa có hồi kết.   

Theo nhiều nhà chuyên môn, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này.

Từ sự giáo dục gia đình, các nghiên cứu cũng cho thấy nhiều bố mẹ luôn dạy con trẻ không được đánh nhau trong khi chính họ dùng nắm đấm để nói chuyện thắng thua ngay cả trong nhà và ngoài xã hội. Người lớn đánh nhau, sao làm gương cho con trẻ, huống hồ trẻ con không đủ sức “đề kháng” trước những hành động xấu của cha mẹ. Hệ quả là trẻ bị bạo hành hoặc từ nhỏ đã chứng kiến cảnh người lớn sử dụng bạo lực, lớn lên sẽ nhạy cảm hơn với các yếu tố thù địch, có xu hướng dùng bạo lực để giải quyết vấn đề mà chúng gặp phải.

Về phía xã hội, những áp lực về tài chính, quan hệ xã hội, trong công việc chuyên môn… cũng dễ khiến người ta căng thẳng, mất khả năng kiềm chế cơn nóng giận. Nhiều người bị tổn thương sức khỏe tâm thần, nhưng không được phát hiện hoặc không chấp nhận tình trạng bệnh của mình.

Văn hóa cùng với kỹ năng ứng xử kém cũng là một nguyên nhân khiến con người dùng bạo lực để giải quyết vấn đề. Khi con người thiếu tình thương yêu, vị tha và lòng bao dung thì chỉ cần một va chạm rất nhỏ, lẽ ra có thể bỏ qua, xí xóa cho nhau thì vấn đề được thổi bùng lên thành một cuộc xung đột; khi để cho những cảm xúc tiêu cực xâm chiếm; khi không đủ lý lẽ… người ta sẽ thượng cẳng tay hạ cẳng chân.

Ngoài ra, phải kể tới việc giới trẻ hiện nay quá dễ dàng tiếp cận các chất kích thích, thậm chí chất cấm. Hầu như các vụ ẩu đả đều liên quan tới rượu, bia. Nhất là vào thời điểm Tết Nguyên đán cổ truyền là dịp người ta thực hiện lễ nghĩa, bằng… rượu. Nhưng không dừng lại ở lễ nghĩa, rượu đã bị biến tướng, bị lạm dụng. Người ta sát phạt, thúc ép nhau cho bằng “chết” mới “đã nư”. Khi đã nư rồi thì chỉ cần một lời nói khích, một cử chỉ lườm nhau… là đánh nhau, biến cuộc vui thành những trận ẩu đả, sát hại lẫn nhau.

Một thẩm phán của Tòa án Nhân dân TP.HCM nhận xét: “Tác động của những chất kích thích làm cho giới trẻ nóng hơn cộng với một chút thiếu kiềm chế, muốn chứng tỏ bản lĩnh và nền tảng giáo dục kém…  dẫn tới đánh nhau gây án mạng. Không ít trường hợp ra tòa, các bị cáo viện lý do đánh mất lý trí vì rượu, bia để xin giảm án. Trong khi đó, luật quy định đây là một trong những yếu tố phải tăng nặng hình phạt. Đáng tiếc, có nhiều bạn trẻ phải bước vào tù chỉ vì một tiệc nhậu”.

Gần đây, nhiều chuyên gia tâm lý còn cho rằng “văn hóa sĩ diện” của người Việt với hành động bạo lực có mối liên hệ mật thiết với nhau. Sĩ diện thậm chí sĩ diện hão khiến họ không chịu đựng được khi cho rằng mình bị xúc phạm dẫn đến phản ứng gay gắt tức thì. Trường hợp này thường rơi vào những bạn trẻ có một chút tri thức, vị trí nghề nghiệp. TS Ngô Đức Thịnh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và bảo tồn văn hóa tín ngưỡng dân gian Việt Nam, nhận định: Xã hội văn minh hơn, trình độ cao hơn nhưng có vẻ như con người lại hung hãn hơn.

Thay vì dùng tay chân để nói chuyện với nhau, hãy thấu hiểu, thông cảm, trò chuyện, giải quyết vấn đề trong ôn hòa sẽ bớt đi những cuộc đánh nhau có khi trở thành án mạng.

Không có cuộc chiến tranh nào kết thúc ngoài chiến trường. Hòa bình luôn luôn đến bằng đàm phán trên bàn hội nghị. So sánh có vẻ hơi khập khiễng một chút nhưng rất đáng để suy ngẫm.