Do nhu cầu phát triển đô thị và công nghiệp - dịch vụ, quỹ đất nông nghiệp ở TP Thủ Đức ngày càng eo hẹp. Thực tế này đòi hỏi chính quyền thành phố, ngành nông nghiệp cũng như các hộ nông dân phải thay đổi tư duy trong sản xuất nông nghiệp, thực hiện chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu cây trồng - vật nuôi, phát triển cho nông nghiệp đô thị. Việc duy trì và phát triển nông nghiệp phù hợp với điều kiện thực tiễn là bài toán khó đối với chính quyền địa phương và có nhiều ý kiến trái chiều.

Phát triển dịch vụ nông nghiệp

TP Thủ Đức đang được định hướng để trở thành đô thị sáng tạo tương tác cao, thành phố kinh tế tri thức, hạt nhân phát triển vùng kinh tế 4.0 phía Nam. Theo đó, thành phố này sẽ có mục tiêu phát triển kinh tế sáng tạo, liên kết Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đổi mới quản trị nhà nước theo hướng chuyển đổi số.

Bằng cách phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm khởi nghiệp, trung tâm tài chính, TP Thủ Đức sẽ hình thành được nguồn nhân lực tiên tiến, tăng cường kết nối để tạo cơ hội mới, cân bằng phát triển với môi trường thiên nhiên, hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội thông minh.

Tiềm năng sẵn có Thủ Đức là Khu công nghệ cao, khu đô thị mới Thủ Thiêm (trong đó có quy hoạch xây dựng trung tâm tài chính lớn nhất của Việt Nam), khu công nghiệp Cát Lái 2, khu chế xuất Linh Trung, Đại học Quốc gia TPHCM với 7 Đại học thành viên, Đại học Sư phạm kỹ thuật, Đại học Nông lâm. 

Thủ Đức có tổng diện tích hơn 21.000 ha, dân số 1,17 triệu người, là một khu đô thị có quy mô sản xuất công nghệ cao nhất cả nước, có mật độ đào tạo và nghiên cứu khoa học trình độ cao. Thành phố Thủ Đức kỳ vọng sẽ đóng góp khoảng 30% GRDP của TPHCM và chiếm khoảng 7% GDP cả nước.

 Trước tốc độ phát triển nhanh tại khu vực này, diện tích đất sản xuất nông nghiệp đang ngày dần thu hẹp. Theo đó, trong cơ cấu kinh tế phát triển TP Thủ Đức đối với lĩnh vực nông nghiệp truyền thống sẽ không được ưu tiên.

Ông Nguyễn Văn Quên, Chủ tịch Hội Nông dân TP Thủ Đức cho biết, thành phố chỉ còn trên 3.000 ha đất canh tác nông nghiệp với hơn 4.000 nông dân và dự báo trong 3 năm tới, diện tích canh tác sẽ bị thu hẹp, chỉ còn gần 50%. Chính quyền địa phương đang phải giải bài toán chuyển đổi mô hình canh tác nông nghiệp để phù hợp với định hướng của TPHCM.

“Trong thời gian tới quỹ đất nông nghiệp sẽ giảm và khi tốc độ đô thị hoá nhanh, đất nông nghiệp không còn nhỏ lẻ như trước. Do đó về lâu về dài, đất nông nghiệp ở Thủ Đức sẽ không còn nhiều, chỉ còn những vùng như Hiệp Bình Phước, Hiệp Bình Chánh, Bình Chiểu.. hoặc những vùng như Long Trường, Long Phước còn một ít, nhưng đều đã có dự án đô thị khả năng đất canh tác giảm mạnh và hội viên cũng giảm theo”, ông Quên đánh giá.         

Diện tích đất canh tác ngày càng giảm mạnh do phát triển đô thị là thực tế không khác được. Nhiều ý kiến cho rằng, nếu xác định TP Thủ Đức trở thành trung tâm của công nghệ sáng tạo thì liệu nông nghiệp có còn cần thiết? Nhưng vẫn còn một số nông dân sống bằng trồng rau thuỷ canh, lan, mai và cá cảnh… Làm sao để những nông dân đó với diện tích đất không lớn thực sự chuyển dịch sang là nông nghiệp đô thị là vấn đề đang được tính đến.

Theo Tiến sỹ nông nghiệp Phan Hữu Hiền, giá đất nông nghiệp tại TP Thủ Đức thời gian gần đây liên tục tăng chóng mặt, tại nhiều khu vực lên đến 100- 200 triệu đồng/m2. Việc duy trì canh tác tốn nhiều diện tích đất sẽ không còn phù hợp, cần sớm có kế hoạch đầu tư nông nghiệp công nghệ cao, gắn với cơ giới hoá tự động. Đồng thời, phải gắn nông nghiệp ở đây với phát triển nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam bằng cách làm đầu mối cung ứng các dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp chứ không chỉ canh tác nhỏ lẻ, manh mún như trước đây.

“TP Thủ Đức và ngay cả TPHCM thì chỉ cần tập trung phát triển cho công nghiệp, để hỗ trợ cho nông nghiệp tại chỗ và miền Đông và miền Tây Nam bộ mới xứng tầm. Hiện nay cả nước đang trông chờ TP Thủ Đức phát triển để hỗ trợ nông nghiệp ở một số lĩnh vực công nghệ cao, như cơ giới hoá và tự động hoá”, ông Hiền lưu ý.

Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao

Việc xây dựng TP Thủ Đức thành đô thị sáng tạo tương tác cao, thành phố kinh tế tri thức, hạt nhân phát triển vùng kinh tế 4.0 phía Nam, sẽ giúp nơi đây hội tụ rất nhiều kỹ sư, lao động trình độ cao…Vì vậy, nông nghiệp tại đây cần có phải sự chuyển đổi canh tác, đầu tư có trọng điểm, hướng tới mô hình sản xuất nông nghiệp gắn với nguồn nhân lực chất lượng cao. Nhiều chuyên gia cho rằng, tại TP Thủ Đức chỉ nên làm nông nghiệp cấy ươm mô tế bào, nhân giống đem canh tác tại khu vực Tây Nguyên, Tây Nam bộ và Đông Nam bộ.

Kỹ sư Nguyễn Thể Hà, Viện trưởng Viện Công nghệ Bùi Văn Ngọ cho rằng, nông nghiệp của TP Thủ Đức bây giờ không còn là tổ chức sản xuất, mà phải tổ chức kinh doanh bằng công nghệ mới, bằng kinh doanh nông sản sạch và thương mại điện tử.

“TPHCM có thị trường lớn tiêu thụ nông sản, chỉ cần sử dụng đất ĐBSCL, Tây Nguyên rồi đưa công nghệ kỹ thuật, cây con giống vào và đầu tư công nghiệp chế biến, cơ giới hoá để tăng năng xuất lao động và tập trung tiêu thụ nông sản để đưa chất lượng nông sản lên. Cần lấy thị trường nông sản chất lượng cao của TPHCM để nuôi những vùng nông nghiệp trên để tạo ra giá trị tăng thêm”, Kỹ sư Nguyễn Thể Hà nêu ý kiến.

Theo Tiến sỹ Võ Thái Dân, Trưởng Khoa đào tạo, Trường Đại học Nông Lâm TPHCM, việc duy trì canh tác nông nghiệp đô thị tại TP Thủ Đức gắn với công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo vẫn phù hợp và luôn khả thi. Tuy nhiên, phải tận dụng triệt để những giải pháp để khắc phục nhược điểm về khí hậu thời tiết và tận dụng tối đa diện tích canh tác.

Ngoài việc cung cấp thực phẩm cho người dân đô thị, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, còn có nhiều mô hình phù hợp với Thủ Đức để giải quyết vấn đề về môi trường, thư giãn giải trí… Nếu tập trung phát triển nông nghiệp tại TP Thủ Đức, khi quy hoạch cần xác định tầm nhìn, mục tiêu, trồng cây gì, người đầu tư, nguồn tiêu thụ… Đồng thời, phải tận dụng tốt nguồn nhân lực chất lượng cao. Ở đây, lĩnh vực nông nghiệp công nghệ chất lượng cao nếu vẫn được tập trung phát triển cũng sẽ là hướng quy hoạch bền vững cho TP Thủ Đức trong tương lai.

“Cần khắc phục những nhược điểm về diện tích, tài nguyên đất đai hạn bằng cách bù lại lại nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng rất tốt để phát triển công nghệ cao, tự động hoá và trí tuệ nhân tạo. Có nhiều mô hình trồng cây trên mái nhà, trồng thẳng đứng trên bờ tường hoặc xây dựng nguyên toà nhà nhiều tầng sản lượng vẫn rất cao. Tuỳ vào chính quyền và người dân ở Thủ Đức có tầm nhìn và lên kế hoạch thực hiện vấn đề này như thế nào”, Tiến sỹ Võ Thái Dân đưa ý kiến.

Nông nghiệp đô thị trở nên hết sức cần thiết khi đất nông nghiệp giảm đi nhanh chóng trong quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa. Để nông nghiệp Thủ Đức phát triển mang lại hiệu quả kinh tế, ngay khi quy hoạch cần phải xác định việc xóa hay giữ nông nghiệp. Nếu giữ thì mảng kinh tế nông nghiệp của đô thị này không còn là hoạt động nghiệp dư với quy mô nhỏ mà phải trở thành một ngành kinh tế đóng góp đáng kể vào kinh tế đô thị.