Brexit có làm tổn thương nền kinh tế Vương quốc Anh?

(DNTO) - Sự phục hồi đang diễn ra mạnh mẽ và một số nhà xuất khẩu cho rằng việc tách khỏi Liên minh châu Âu là thủ phạm gây “nặng nề, chậm chạp hơn, đắt đỏ và khó khăn hơn” cho nền kinh tế Anh.
Sự gia tăng thương mại toàn cầu đang khiến Vương quốc Anh tụt lại phía sau, dấu hiệu ban đầu cho thấy thách thức mà Brexit đang thể hiện trên nền kinh tế của nước này.

Công ty TNHH Bán buôn Lioncroft, ở Anh. Ảnh: FRANCESCA JONES (WSJ)
Từ ngày 1/1, Vương quốc Anh chính thức bắt đầu mối quan hệ mới với Liên minh châu Âu. Trước đó, và trước khi đại dịch Covid-19 làm đảo lộn mọi hoạt động thương mại thế giới, Lioncroft Bán buôn Ltd., một doanh nghiệp bán buôn thực phẩm của Jason Wouhra ở West Midlands (Anh), đã đạt tới 15% doanh thu hàng năm từ các khách hàng ở Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và các thị trường khác ở EU. Còn hiện tại, công ty này ngừng xuất khẩu hoàn toàn sang EU. Ông Jason Wouhra, Giám đốc Điều hành Lioncroft Bán buôn Ltd. cho biết, trước Brexit, việc gửi sản phẩm đi EU rất dễ dàng còn hiện giờ, ông phải trả hàng nghìn đô la cho các loại thủ tục nên “khả năng sinh lời là không còn”.
Việc rời khỏi EU đã đưa Vương quốc Anh ra khỏi thị trường nội địa rộng lớn với 445 triệu người tiêu dùng và khu vực hải quan trải dài từ Đại Tây Dương đến Thổ Nhĩ Kỳ. Điều đó đang cản trở thương mại khi nền kinh tế cần tất cả các động cơ hoạt động để thoát khỏi cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong một thế kỷ.
Đối với các doanh nghiệp Anh, sự thay đổi này liên quan đến hàng đống thủ tục giấy tờ và chi phí tăng cao. Thương mại với EU chiếm khoảng ½ tổng kim ngạch xuất khẩu của Anh. Sự chia rẽ giữa Anh với EU cũng đang làm gia tăng sự gián đoạn ở Anh do những nút thắt trong chuỗi cung ứng làm ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu, bao gồm sự thiếu hụt tài xế xe tải và xăng dầu.
Theo chỉ số về khối lượng thương mại do CPB - một cơ quan chính phủ Hà Lan theo dõi thương mại toàn cầu - công bố, vào tháng 7/2021, thương mại thế giới, bao gồm cả nhập khẩu và xuất khẩu, cao hơn 4% so với cuối năm 2019. Kết quả xuất khẩu tăng 3% và nhập khẩu tăng 5% là nhờ vào việc tiêm chủng vaccine ngừa Covid-19 diện rộng đã tạo điều kiện cho các nền kinh tế châu Âu mở cửa trở lại.
Tuy nhiên, kinh tế Anh vẫn đang phục hồi yếu. Khối lượng xuất khẩu thấp hơn 16% so với cuối năm 2019, trong khi nhập khẩu không đổi. Trong cùng khung thời gian, xuất khẩu của Hoa Kỳ thấp hơn 4% và nhập khẩu cao hơn 7%. Xuất khẩu của khu vực đồng Euro không đổi và nhập khẩu đã vượt 2% so với trước đại dịch.

Chỉ số xuất nhập khẩu của Anh từ cuối năm 2019.
Việc giải mã ảnh hưởng của Brexit đối với thương mại rất phức tạp do tác động của đại dịch Covid-19 đối với nền kinh tế rộng lớn hơn. Lệnh phong tỏa vì Covid-19 trong quý đầu tiên của năm nay đã làm gia tăng sự gián đoạn thương mại từ Brexit. Trong 8 tháng qua so với cùng kỳ năm 2019, giá trị hàng hóa của Anh xuất khẩu sang EU thấp hơn 13%, xuất khẩu sang các nước ngoài EU thấp hơn 11%. Nhập khẩu từ EU thấp hơn 20%, nhập khẩu từ phần còn lại của thế giới cao hơn 1%. Gabriella Dickens, nhà kinh tế cấp cao của Vương quốc Anh tại Pantheon Macroeconomics ở London, cho biết: “Chúng ta thấy rằng Vương quốc Anh đang không được hưởng lợi từ nhu cầu mạnh mẽ ở bên ngoài đất nước”.
Một hiệp ước thương mại tự do được London và Brussels (Bỉ) ký kết vào cuối năm 2020 đảm bảo không thuế quan và hạn ngạch đối với hầu hết thương mại xuyên biên giới giữa khối và các thành viên cũ của khối. Tuy nhiên, thương mại của Anh với EU phải tuân theo nhiều thủ tục chi phối hoạt động thương mại của EU với các nước không thuộc EU, chẳng hạn như Hoa Kỳ hoặc Trung Quốc.
Để tránh thuế quan, hàng hóa xuất khẩu phải tuân thủ các quy tắc như có xuất xứ từ Anh hoặc EU, và các sản phẩm được bán sang EU phải kèm theo một loạt các thủ tục giấy tờ mới được thông quan. Thực phẩm và động vật sống xuất khẩu phải được kiểm tra thú y để đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn của EU. Các nhà xuất khẩu phải đối mặt với những phức tạp liên quan đến thuế.
Công ty thực phẩm có nguồn gốc thực vật VBites đã gửi một loại pho mát thuần chay mới trị giá 250.000 bảng Anh đến Pháp vào tháng 2/2021, dự định phân phối nó cho các đối tác lâu dài để tăng doanh số bán hàng. Người sáng lập Heather Mills cho biết các quan chức hải quan không hài lòng với thủ tục giấy tờ và đặt pho mát vào một nhà kho quá lạnh, tất cả các mẫu đều không thể ăn được. Bà Mills nói: “Nhận viện trợ qua biên giới trong chiến tranh còn dễ dàng hơn là đưa lương thực vào châu Âu”.
Dave Shand, Giám đốc Điều hành của DeltaTek Global, công ty sản xuất các hệ thống đổ xi măng chính xác dưới đáy biển, cho biết một nhà cung cấp của Đức đã thông báo sau Brexit, họ sẽ không cung cấp cho công ty của ông nữa, do vấn đề chi phí và thủ tục giấy tờ để vận chuyển.

Dale Harris (bìa trái), Giám đốc Điều hành ATL Turbines ở Dundee, Scotland, và Giám đốc Dịch vụ Khách hàng Elena Hamilton (bìa phải). Ảnh: KIERAN DODDS (WSJ)
Tại Công ty ATL Turbine Services, Giám đốc Dịch vụ Khách hàng Elena Hamilton và cộng sự đang học cách điều hướng với thực tế mới. Trước Brexit, thủ tục giấy tờ cho một yêu cầu sửa chữa có thể được hoàn thành trong nửa giờ, bây giờ phải mất nửa ngày để điền vào các hóa đơn thương mại được yêu cầu. Một chuyến hàng đầu năm nay được cho là mất năm ngày nhưng bị mắc kẹt ba tuần trong một nhà kho hải quan của Đức để các quan chức xem xét các thủ tục giấy tờ. Bà Hamilton cho biết mối quan tâm lớn hơn là ảnh hưởng đến mối quan hệ với khách hàng.
Dữ liệu thương mại cho thấy quý thứ hai được cải thiện hơn quý đầu tiên, các công ty đang nắm bắt được các thỏa thuận mới và hưởng lợi từ sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn của châu Âu. Xuất khẩu trong quý đầu tiên từ Anh sang EU thấp hơn 23% so với tổng mức trung bình hàng quý trong năm 2019. Đến quý thứ hai, đã thu hẹp xuống còn 3%. Hỗ trợ cho việc phục hồi là xuất khẩu vaccine Covid-19 của Anh và các vật liệu được sử dụng để sản xuất chúng.
Tuy nhiên, tỷ trọng thương mại của Anh trong EU đang giảm dần, trong khi thương mại EU đang tăng mạnh, do nước này nằm ngoài khối. Theo dữ liệu từ Eurostat, cơ quan thống kê của EU, năm 2019, Anh chiếm 7% nhập khẩu vào 27 quốc gia thành viên EU nhưng tháng 8/2021 đã giảm xuống còn 4,3%. Văn phòng Thống kê Quốc gia của Anh sử dụng một phương pháp khác để tính nhập khẩu và xuất khẩu, phương pháp này cũng cho thấy thị phần của Anh đang bị giảm.
Thương mại dự kiến sẽ không đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong năm nay. Ngân hàng Trung ương Anh kỳ vọng nền kinh tế đất nước sẽ tăng trưởng 7,25% vào năm 2021, mức tốt nhất trong nhiều thập kỷ bằng cách thúc đẩy chi tiêu.
Hy vọng lớn của chính phủ là các thỏa thuận thương mại tự do với các quốc gia khác theo thời gian sẽ nâng cao thương mại của Anh và bù đắp cho sự thiếu hụt từ thị trường EU. Bộ Thương mại Anh đã ký thỏa thuận với hàng chục quốc gia bao gồm Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc. Phần thưởng lớn là một hiệp định thương mại tự do với Hoa Kỳ nhưng tiến độ còn chậm. Trong cuộc gặp gỡ hồi tháng 9 tại Washington, Tổng thống Joe Biden và Thủ tướng Boris Johnson đều đã hạ thấp triển vọng của một thỏa thuận nhanh.
Richard Hogg, Giám đốc Điều hành của công ty tuyển dụng Jackson Hogg ở Newcastle, Anh cho biết: Brexit đã thúc đẩy anh sang Mỹ kinh doanh, “chúng tôi đã đến Mỹ nhanh hơn so với các khu vực khác của châu Âu”.